Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου 2009
Οι Εκπαιδευτικοί ερευνούν-6ο Γυμνάσιο Ζωγράφου
Σχόλια των μαθητών του 1ου ΓΕΛ Γαλατσίου σχετικά με τη διαθεματική εργασία
Διαθεματική εργασία-1ο ΓΕΛ Γαλατσίου
Τρίτη 1 Δεκεμβρίου 2009
Οδηγίες για τη διδασκαλία των Μαθηματικών στην Α΄ Γυμνασίου με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή
Τρίτη 24 Νοεμβρίου 2009
Σχετικά με τα λάθη των μαθητών
Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2009
Η εισαγωγή των Μαθηματικών στα αναλυτικά προγράμματα των ελληνικών σχολείων
Μαρία Δ. Χάλκου
Σχολικὴ Σύμβουλος Μαθηματικῶν
maracha@ath.forthnet.gr mchalkou-p@sch.gr
Περίληψη
Στὰ πρώιμα Βυζαντινὰ χρόνια ἡ ἀρχαία Ἑλληνικὴ παιδεία ἀπετέλεσε ἕνα μέσον γιὰ νὰ κατανοηθεῖ καλύτερα ἡ ὕπαρξη τοῦ Ἰησοῦ ὁ ὁποῖος ἦταν πλέον τὸ κέντρο τοῦ κόσμου. Στὸ Βυζάντιο τὰ Μαθηματικὰ ἄνθισαν τὸν 5ο, τὸν 6ο, τὸν 9ο, τὸν 10ο, τὸν 13ο καὶ τὸν 14ο αἰ. Οἱ μαθηματικοὶ δὲ τῶν πρώτων βυζαντινῶν χρόνων ἤκμασαν στὴν Ἀλεξάνδρεια. Ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ ὅμως τὸ κέντρο βάρους μετατοπίστηκε στὴν Κωνσταντινούπολη. Κατὰ τὸ 1300 μ.Χ. ἔγινε στὸ Βυζάντιο ὁ διαχωρισμὸς τῶν "ἐμπορικῶν" ἀπὸ τὰ "ἀκαδημαϊκὰ" Μαθηματικά, καὶ μολονότι ἀπὸ τὸν 14ο αἰ. τὰ ἐμπορικὰ ἢ πρακτικὰ Μαθηματικὰ δὲν διδάσκονταν στὰ Πανεπιστήμια, ἡ διδασκαλία τους βρισκόταν σὲ συνεχὴ ἀνταγωνισμὸ μὲ τὴν ὕλη ποὺ διδασκόταν στὶς Ἀνώτατες Σχολές. Τὸ ὑπόλοιπο τοῦ 15ου αἰ. μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης, ὁ 16ος αἰ. καθὼς καὶ μέρος τοῦ 17ου αἰ. χαρακτηρίζονται ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία τῆς παιδείας στὴν Ἑλλάδα. Ἡ ἐκπαίδευση ἀπὸ τὸν 17ο αἰ. καὶ μετὰ ἔχει συνεχὴ ἀνοδικὴ πορεία στὴν τουρκοκρατουμένη Ἑλλάδα, ὅπου λειτουργοῦσαν σχολεῖα στοιχειώδη, μέσα, ἀλλὰ καὶ ἀνώτερα, ἀλλὰ οἱ φυσικὲς καὶ γενικὰ οἱ θετικὲς Ἐπιστῆμες ἐμφανίζονται στὸ πρόγραμμα σπουδῶν ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ 18ου αἰ. καὶ μετά.
Ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης ἦταν ὁ σύνδεσμος τῶν παλαιοτέρων ἐπιστημόνων λογίων μὲ τοὺς δασκάλους τῶν νέων Φυσικῶν ἐπιστημῶν τῆς χρονικῆς περιόδου πρὶν τὴν Ἐπανάσταση, ὁ ὁποῖος ἀνέγραψε γιὰ πρώτη φορὰ στὸ Ἐκπαιδευτικὸ Πρόγραμμα τῶν Ἑλληνικῶν σχολείων ὡς πρωτεύοντα μαθήματα τὴ Φυσικὴ καὶ τὰ Μαθηματικά.
Abstract
The teaching of Mathematics from the time of Byzantium until the period of the turkish occupation and the contribution of Nikiforos Theotokis according to the 72th manuscript of the library of Dimitsana.
Maria D. Chalkou
State School Adviser of Mathematics
In the early Byzantine years the ancient Greek education constituted a mean in order the existence of Jesus, who had already become the center of the world, to be understood better. In Byzantium Mathematics flourished in the 5th, 6th, 9th, 10th, 13th and 14th centuries. Mathematicians of the first byzantine years were at the zenith in Aleksandreia. However, during the years of Ioustinianos the acme was shifted in Constadinople. In Byzantium the “commercial” mathematics were separated from the “academic” mathematics, during the year 1300 Α.D. Although from the 14th century the commercial or practical mathematics were not being taught in the universities, their teaching was in continual competition with the subject that was being taught in the university education.The rest of the 15th century after the Fall of Constantinople, the 16th century and a part of the 17th century were marked by the non-existence of education in Greece. The education from the 17th century had continual ascending progress in the under turkish occupation Greece, where elementary schools, middle and upper, were in operation, but the physics and generally the sciences appeared in the program of the studies in the middle of the 18th century and afterwards.
Nikiforos Theotokis was the link of the older scientists scholars with the teachers of the new physics of the years before the revolution, who entered in the educational program of greek schools as major physics and mathematics.
Ἡ ἐπιστήμη καὶ ἡ παιδεία στὰ χρόνια τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας
Στὰ πρώιμα Βυζαντινὰ χρόνια ἡ ἀρχαία Ἑλληνικὴ παιδεία ἀπετέλεσε ἕνα μέσον γιὰ νὰ κατανοηθεῖ καλύτερα ἡ ὕπαρξη τοῦ Ἰησοῦ ὁ ὁποῖος ἦταν πλέον τὸ κέντρο τοῦ κόσμου. Γιὰ τοὺς χριστιανούς, ἡ θρησκεία καὶ ἡ ¨Παιδεία τοῦ Χριστοῦ¨ ἦταν ἔννοιες ταυτόσημες . Ὁ Πλάτων ἐν ἀντιθέσει μὲ τὸν Ἀριστοτέλη ἦταν ἀρεστὸς καὶ ἐδιδάσκετο κατὰ προτίμηση γιατὶ ¨ἀπομάκρυνε τὰ μάτια¨ ἀπὸ τὰ ὑλικὰ καὶ τὴν πραγματικότητα τῶν αἰσθήσεων ὁδηγώντας τὸν ἄνθρωπο σὲ κόσμους, ὅπου κατοικοῦν ¨οἱ εὐγενέστεροι νόες¨ τῆς ἀνθρώπινης φυλῆς . Ἐπιπλέον,στοὺς πρώτους αἰῶνες τοῦ Βυζαντίου ὁ χριστιανισμὸς οἰκειοποιήθηκε τὴν ἀρχαία Ἐλληνικὴ Παιδεία ἐπειδὴ αὐτὴ ἀποτελοῦσε ἕνα ἀσφαλὲς μέσον γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῶν ἀντιπάλων του .
Γύρω στὸ 500 μ.Χ. ἡ χριστιανικὴ Ἐκκλησία εἶχε καταφέρει νὰ στρέψει τοὺς περισσότερους ταλαντούχους ἐπιστήμονες τῆς ἐποχῆς, σὲ δραστηριότητες ἱεραποστολικές, ὀργανωτικές, δογματικές, ἢ καθαρὰ θεωρητικές. Αὐτὸ εἶχε σὰν συνέπεια τὴ μὴ περαιτέρω ἀνάπτυξη τῶν ἐπιστημῶν στὸ ἀνατολικὸ ἥμισυ τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Ἡ Ἐκκλησία θεωροῦσε δέ, ὅτι ὁ ρόλος τῆς Ἐλληνικῆς Φιλοσοφίας περιοριζόταν στὸ νὰ προετοιμαστοῦν οἱ Ἕλληνες γιὰ νὰ δεχθοῦν τὸ Χριστιανισμό. Κατὰ τοὺς 6 πρώτους αἰῶνες της δημιουργίας της Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας ὁ ἀντικειμενικὸς στόχος τῆς μάθησης ἦταν νὰ ἐκλαϊκεύσει καὶ νὰ διαδώσει τὶς ἐπιστημονικὲς θεωρίες καὶ τὰ συμπεράσματα, ἀλλὰ ὄχι τὸ τεχνικὸ περιεχόμενο καὶ τὶς μεθόδους τῆς Ἑλληνικῆς ἐπιστήμης. Τὸ ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς τάσης ἦταν νὰ γράφονται συχνὰ πραγματεῖες μὲ ἀντιφατικὲς καὶ ἀλληλοσυγκρουόμενες ἀναφορές.
Κατὰ τὸν 6ο αἰώνα παρ' ὅλο ποὺ τὸ Βυζάντιο δὲν γνωρίζει τὰ σκοτάδια ποὺ γνωρίζουν ἄλλοι λαοί, δὲν ὑπάρχει δεῖγμα ἀνώτερης παιδείας, ἀλλὰ οἱ ἰδιωτικοὶ δάσκαλοι διατηροῦν τὴν παράδοση. Κατὰ τὸν 8ο αἰώνα ἀρχίζουν νὰ διδάσκουν Ἀριστοτελικὴ Φιλοσοφία, ἐπειδὴ ἡ Λογικὴ τοῦ Ἀριστοτέλη ἦταν χρήσιμη στοὺς ἀγῶνες ποὺ ἔκαναν οἱ εἰκονολάτρες . Γύρω στὸ 850 μ.Χ. ὁ Λέων ὁ μαθηματικὸς ἀποκαθιστᾶ τὴν παράδοση ἀνώτερης κρατικῆς ἐκπαίδευσης, ἀλλὰ ἡ θέση τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν εἶναι περιορισμένη
Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ στὴ Δύση παρατηρεῖται τὸ φαινόμενο οἱ Ρωμαῖοι νὰ ἀρχίζουν νὰ συνθέτουν δειλὰ δειλὰ δικὰ τους ἐπιστημονικὰ ἐγχειρίδια, τὰ ὁποῖα ἦταν σαφῶς κατώτερα ἀπὸ τὰ ἀντίστοιχα ἑλληνικά, ἀφοῦ τὰ περισσότερα προήρχοντο ἀπὸ λογοκλοπὴ καὶ χαρακτηρίζονταν ἀπὸ ἀσάφειες καὶ λάθη. Παρ' ὅλα αὐτὰ ἔγιναν σημαντικὲς προσπάθειες στὸν τομέα τῆς ἐπιστήμης καὶ δὲν θὰ ἦταν ὑπερβολικὴ ἡ ἄποψη ὅτι ἀξίζουν συγχαρητήρια στοὺς Λατίνους γιὰ τὴν προσπάθειά τους νὰ περισώσουν καὶ νὰ διαδώσουν τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γνώση. Μάλιστα ὀφείλουμε νὰ ἐκτιμήσουμε τὸ γεγονὸς ὅτι, ἔχοντας ἐπίγνωση τῆς ἀνεπάρκειάς τους οἱ Λατίνοι κατὰ τὸν 12ον αἰ. μετέφραζαν σωρηδὸν ἀπὸ τὰ ἀραβικὰ στὰ λατινικά τὰ χειρόγραφα ποὺ ἔφθαναν σὲ αὐτούς. Σημειωτέον ὅτι κατὰ τὸν 9ο καὶ τὸν 10ο αἰ. πλῆθος χειρογράφων εἶχε μεταφρασθεῖ ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ στὰ ἀραβικά . Ὡστόσο οἱ λατινικὲς μεταφράσεις τῶν ἔργων τῶν ἀρχαίων Ἐλλήνων ἦταν συχνὰ διαστρεβλωμένες, καὶ αὐτὸ ὀφειλόταν στὸ ὅτι ἡ διαδικασία τῆς μετάφρασης ἑνὸς ἔργου ἦταν περίπλοκη, ἀφοῦ τὸ ἔργο αὐτὸ δὲν μεταφραζόταν ἀπευθείας ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ στὰ ἀραβικὰ καὶ μετὰ στὰ λατινικά, ἀλλὰ περνοῦσε ἀπὸ μία σειρὰ γλωσσῶν ὅπως π.χ. ἀπὸ ἑλληνικὰ στὰ συριακά, μετὰ στὰ ἀραβικά, στὰ ἰσπανικὰ καὶ τέλος στὰ λατινικά.
Αὐτὸ ποὺ ἔχει ἰδιαίτερη σημασία εἶναι ὅτι τὸ ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς προσπάθειας τῶν Λατίνων μεταφραστῶν βοήθησε νὰ πραγματοποιηθεῖ ἡ ἐπιστημονικὴ ἐπανάσταση τοῦ 17ου αἰ., μετὰ ἀπὸ τὴ στασιμότητα τοῦ 15ου καὶ τοῦ 16ου αἰ.
Ἐπανερχόμενοι στὸ Βυζάντιο ἀναφέρουμε ὅτι τὰ Μαθηματικὰ ἄνθισαν τὸν 5ο, τὸν 6ο, τὸν 9ο, τὸν 10ο, τὸν 13ο καὶ τὸν 14ο αἰ. Οἱ μαθηματικοὶ δὲ τῶν πρώτων βυζαντινῶν χρόνων ἤκμασαν στὴν Ἀλεξάνδρεια. Ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ ὅμως καὶ λόγω τῆς μεγάλης τότε οἰκοδομικῆς δραστηριότητας, τὸ κέντρο βάρους μετατοπίστηκε στὴν Κωνσταντινούπολη .
Εἶναι γνωστὸ ὅτι κατὰ τὴ χρονικὴ περίοδο (1143-1180) , ἡ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία εἶχε ἤδη συρρικνωθεῖ καὶ περιορισθεῖ σὲ ἑλληνόφωνες περιοχές , ἀλλὰ τὸ Βυζάντιο παρέμενε πάντα πιὸ προηγμένο σὲ σχέση μὲ τὴ Δύση στὸν τομέα τῶν Μαθηματικῶν . Γενικώτερα, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ κατηγορήσουμε ἀβασάνιστα τοὺς Βυζαντινοὺς γιὰ στασιμότητα στὰ Μαθηματικά, διότι π.χ. μέχρι τὸ 1816 μ.Χ. ποὺ ὁ Gauss ἀμφισβήτισε τὸ 5ο αἴτημα τοῦ Εὐκλείδη δὲν εἴχαμε κάποια συνταρακτικὴ ἐπιστημονικὴ ἀνακάλυψη. Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, οἱ Βυζαντινοὶ διδάσκαλοι φρόντισαν νὰ διατηρήσουν καὶ νὰ μεταδώσουν τὶς γνώσεις ποὺ τοὺς κληροδότησαν οἱ Ἀρχαῖοι Ἕλληνες, τὶς ὁποῖες μάλιστα σὲ ὁρισμένες περιπτώσεις ἐπαύξησαν σχολιάζοντας τὰ ἀρχαῖα κείμενα καὶ κάνοντας εὔστοχες παρατηρήσεις σὲ αὐτά. Κατὰ τὴν ἄποψη τῶν ἐρευνητῶν, ἂν δὲν ὑπῆρχαν οἱ Βυζαντινοὶ ἀντιγραφεῖς, ἴσως πολλὰ ἔργα κλασσικῶν συγγραφέων νὰ εἶχαν χαθεῖ μὲ τὴν καταστροφὴ τῆς μεγάλης Ἀλεξανδρινῆς Βιβλιοθήκης . Γιὰ νὰ εἴμαστε ὅμως ἀντικειμενικοί, ὀφείλουμε νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι ἡ οὐσιαστικὴ ἐπιστημονικὴ πρόοδος ὑπῆρξε ὅταν τὸ 1826 ὁ Riemann καὶ τὸ 1829 ὁ Lobatchewsky ἔθεσαν τὶς βάσεις τῶν μὴ Εὐκλειδείων Γεωμετριῶν .
Παραθέτω ἐν συντομίᾳ ἐνδεικτικὰ στοιχεῖα τῆς ἐπιστημονικῆς δραστηριότητας τῶν Βυζαντινῶν Ἐπιστημόνων, ὅπως:
1) Τὴν ἔκδοση ἀνώνυμης μαθηματικῆς τετρακτύος τὸ 1008, ὄχι ὑψηλοῦ ἐπιπέδου, ποὺ δείχνει ὅμως τί εἴδους κείμενα παραδίδονταν τότε στὰ πλαίσια μιᾶς ἔστω καὶ στοιχειωδῶς θεσμοθετημένης ἐκπαιδευτικῆς πορείας .
2) Τὴ ¨Σύνοψη περὶ μετρήσεως καὶ μερισμοῦ τῆς γῆς¨ (γεωδαισία), τοῦ Ἰωάννη Πεδιάσιμου (ἐποχὴ τῶν Παλαιολόγων), στὴν ὁποία χρησιμοποιήθηκαν ἀπὸ τὸν συγγραφέα γραπτὰ τοῦ Εὐκλείδη, τοῦ Ἤρωνα τοῦ Ἀλεξανδρέα, καὶ τοῦ Ἤρωνα τοῦ Βυζαντίου .
3) Τὸ ¨Σύνταγμα τῶν 4 μαθημάτων¨, ἢ ¨Τετράβιβλο¨, τοῦ Παχυμέρη (1300), ποὺ σὲ σύγκριση μὲ τὴν τετρακτὺ τοῦ 1008 ἀποβαίνει σαφῶς ὑπέρ του, ἀφοῦ εἶναι ὑψηλοῦ ἐπιπέδου ἀπὸ διδακτικὴ ἄποψη, παρὰ τὸ ὅτι ἔχει συχνὰ ἀσαφεῖς ὁρισμούς .
4) Τὴ ¨Ψηφοφορία κατ' Ἰνδοὺς¨ τοῦ Πλανούδη (1255-1305) .
5) Τὴ ¨Λογιστικὴ¨ ἀνωνύμου συγγραφέα τοῦ 15ου αἰ., ἡ ὁποία εἶναι ἡ μαθηματικὴ Ἐγκυκλοπαίδεια τῶν Βυζαντινῶν, καὶ πιθανότατα ἡ πρώτη Ἐγκυκλοπαίδεια Μαθηματικῶν .
Κατὰ τὸ 1300 μ.Χ. ἔγινε στὸ Βυζάντιο ὁ διαχωρισμὸς τῶν "ἐμπορικῶν" ἀπὸ τὰ "ἀκαδημαϊκὰ" Μαθηματικά, καὶ μολονότι ἀπὸ τὸν 14ο αἰ. τὰ ἐμπορικὰ ἢ πρακτικὰ Μαθηματικὰ δὲν διδάσκονταν στὰ Πανεπιστήμια , ἡ διδασκαλία τους βρισκόταν σὲ συνεχὴ ἀνταγωνισμὸ μὲ τὴν ὕλη ποὺ διδασκόταν στὶς Ἀνώτατες Σχολές . Αὐτὸ ὀφειλόταν στὸ ὅτι τὰ πρακτικὰ Μαθηματικὰ ἐνδιέφεραν πλῆθος ἀνθρώπων ἐπειδὴ βοηθοῦσαν στὴν ἐπίλυση προβλημάτων σχετιζομένων μὲ ζητήματα τῆς καθημερινῆς τους ζωῆς, καὶ ἐπιπλέον κατηγορίες ἐργαζομένων ὅπως οἱ ἔμποροι, οἱ χειροτέχνες, οἱ διοικητικοὶ ὑπάλληλοι, οἱ πρωτομάστορες στὶς οἰκοδομές, οἱ τοπογράφοι κ. ἄ. χρειάζονταν μαθηματικὲς γνώσεις .
Στὰ τέλη τοῦ 14ου αἰώνα οἱ περισσότεροι ἀξιόλογοι Ἕλληνες διδάσκαλοι εἶχαν μεταβεῖ στὴ Φλωρεντία, ὅπου ἀναβίωσαν τὴν ἀρχαία Ἑλληνικὴ γνώση. Ἡ δὲ Φλωρεντία ἔγινε ἡ κυριώτερη ἀγορὰ ἀρχαίων χειρογράφων
Οἱ τελευταῖες δεκαετίες πρὶν τὴν ἅλωση τῆς Κων/πολης θεωρεῖται ὅτι δὲν προσέφεραν κάτι σημαντικὸ στὰ Μαθηματικά. Ὡστόσο ἡ ὕπαρξη μεγάλου πλήθους χειρογράφων δείχνει ὅτι τὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν τετρακτὺ ἀλλὰ καὶ τὴ λογιστικὴ καὶ τὴν γεωδαισία ποὺ ἦταν κλάδοι τῶν κατ' ἐξοχὴν ἐμπορικῶν Μαθηματικῶν ἦταν μεγάλο. Σημειωτέον ὅτι ὅπως ἤδη ἀνέφερα, μεγάλος ἀριθμὸς ἑλληνικῶν χειρογράφων εἶχαν περάσει ἢ ἐπρόκειτο νὰ περάσουν στὴ Δύση μέσω τῆς Φλωρεντίας κυρίως, γεγονὸς ποὺ βοήθησε στὴν πνευματικὴ ἀναγέννηση τῆς Εὐρώπης .
Ἡ Βυζαντινὴ ἐποχὴ φθάνει στὸ τέλος της μὲ ἔργα προορισμένα γιὰ πρακτικὴ χρήση. Αὐτὰ εἶναι ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον βιβλία Ἀριθμητικῆς, δηλαδὴ συλλογὲς ἐπιλεγμένων προβλημάτων λογιστικῆς καὶ γεωδαισίας ποὺ εἶναι δημιουργίες κληροδοτημένες ἀπὸ τὴν παράδοση πολλῶν χρόνων καὶ πολλῶν λαῶν. Αὐτὲς οἱ συλλογὲς περιλαμβάνουν στοιχεῖα πολύτιμα γιὰ τὴν ἐξέλιξη τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς γλώσσας, διότι ἀναφέρονται σὲ διάφορα ζητήματα τῆς καθημερινῆς ζωῆς τὴν ἐποχὴ ἐκείνη (μετατροπὲς νομισμάτων, φορολογικά, προβλήματα ἑταιρείας καὶ γενικὰ προβλήματα ἐμπορίου κ.ἄ.). Δυστυχῶς τὰ περισσότερα βιβλία τῆς λογιστικῆς, τὰ ὁποῖα πιθανότατα προορίζονταν καὶ γιὰ διδασκαλία στὰ τότε Δημοτικὰ σχολεῖα, χάθηκαν ἐκτὸς ἀπὸ ἐλάχιστα τοῦ 14ου καὶ τοῦ 15ου αἰώνα. Μερικὰ ἐξ αὐτῶν δημοσιεύθηκαν στὴ Βιέννη, καὶ σύμφωνα μὲ τοὺς ἐκδότες H. Hunger καὶ K. Vogel στὰ ἀρχεῖα τῆς Βιέννης ὑπάρχουν πολλὰ ἀνέκδοτα προβλήματα τῶν τελευταίων χρόνων τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας καὶ τῶν πρώτων δεκαετιῶν ἀπὸ τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινούπολης ὑπὸ τῶν Τούρκων
Ἡ παιδεία στὴν τουρκοκρατουμένη Ἑλλάδα
Τὸ ὑπόλοιπο τοῦ 15ου αἰ. μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης, ὁ 16ος αἰ. καθὼς καὶ μέρος τοῦ 17ου αἰ. χαρακτηρίζονται κατὰ ὁρισμένους ἐρευνητὲς ἀπὸ τὴν ἀνυπαρξία τῆς παιδείας στὴν Ἑλλάδα . Ὁ Νικόλαος Φιλιππίδης γράφει χαρακτηριστικά: ¨Καὶ τὰ σχολεῖα τὰ ἔκλεισαν καὶ τὰ κατέστρεψαν οἱ Τοῦρκοι, οἱ ὁποῖοι ἤθελον νὰ ἔχωσι τοὺς χριστιανοὺς πάντοτε ἀγραμμάτους καὶ τυφλοὺς διὰ νὰ λησμονήσωσι τὴν ἐλευθερίαν, τὴν καταγωγήν, τὴν ἐθνικότητα καὶ τὴν ἱστορίαν των διὰ νὰ μὴ γνωρίζωσι τὴν θρησκείαν των καὶ διὰ νὰ μὴ μάθωσι ποτὲ τί συμβαίνει εἰς τὸν κόσμον. Καὶ τοιουτοτρόπως νὰ τοὺς κρατῶσι πάντοτε δούλους καὶ ὑπὸ τὸν ζυγόν των¨. Ἔτσι λοιπὸν κατὰ τὸν Φιλιππίδη ἐπὶ 200 περίπου χρόνια μετὰ τὴν ἅλωση ἐπεκράτησε πλήρης ἀμάθεια σὲ ὅλη σχεδὸν τὴν ἀνατολή. Καὶ ἐνῷ στὴν Εὐρώπη ἀπὸ τὸν 11ον αἰ. καὶ μετὰ τὰ ¨Στοιχεῖα¨ τοῦ Εὐκλείδη καὶ ἡ ¨Τετρακτὺς¨ ἐδιδάσκοντο συστηματικά , στὴν τουρκοκρατουμένη Ἑλλάδα οἱ ἱερεῖς καὶ οἱ ψάλτες μόλις κατάφερναν καὶ δίδασκαν τὰ παιδιὰ τὰ ¨ἐκκλησιαστικὰ γράμματα¨ στὰ προαύλια καὶ τοὺς νάρθηκες τῶν ἐκκλησιῶν κρυμμένοι πίσω ἀπὸ τοὺς τοίχους- περιφράξεις τους γιὰ νὰ μὴν τοὺς ἀντιληφθοῦν .
Ὑπάρχει βέβαια καὶ ἡ ἄποψη πὼς οἱ Ὀθωμανοὶ ἀδιαφοροῦσαν γιὰ τὴ μόρφωση τῶν Ἑλλήνων, στοὺς ὁποίους παραχωροῦσαν τὴν ἐλευθερία καὶ τὴν εὐθύνη ἀπόφασης γιὰ τὴν ἐκπαίδευσή τους, καὶ πὼς τὸ κρυφό σχολιὸ σὰν θεσμὸς δὲν ὑπῆρξε ποτὲ ἀλλὰ ἦταν θρύλος ποὺ ἐξυπηρετοῦσε ἐθνικὲς σκοπιμότητες . Ὡστόσο εἶναι γεγονὸς ὅτι τοὺς πρώτους αἰῶνες τῆς δουλείας τὸ ¨κοινὸ σχολεῖο¨ τὸ ὁποῖο παρεῖχε κατωτέρου ἐπιπέδου μόρφωση, ἀποτελοῦσε τὴν ἀνώτερη εὐκαιρία μόρφωσης , ἀλλὰ τὰ μαθήματα γίνονταν κρυφὰ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς νύχτας ἴσως ἐπειδὴ δὲν ὑπῆρχαν δάσκαλοι, καὶ οἱ μοναχοὶ καὶ ὁ κλῆρος ποὺ προσφέροντο γιὰ νὰ διδάξουν μποροῦσαν νὰ τὸ κάνουν μόνο τὴ νύχτα γιατὶ τὴν ἡμέρα δούλευαν γιὰ νὰ ζήσουν .
Τὸ ὅτι ἡ ἑλληνικὴ πνευματικὴ παράδοση ὅμως δὲν διακόπηκε ἐντελῶς τοὺς 2 πρώτους αἰῶνες μετὰ τὴν ἅλωση φαίνεται καὶ ἀπὸ μαρτυρία τοῦ Ἕλληνα λόγιου τῆς διασπορᾶς Νικολάου Σοφιανοῦ (Κέρκυρα 1500- 1552) ὁ ὁποῖος γράφει χαρακτηριστικά: ¨Μόλις εὑρίσκεται τώρα διδάσκαλος ὅπου νά' ναι ἱκανὸς νὰ διδάσκει τοὺς νέους κὰν τὴν γραμματικὴν τέχνην¨. Μάλιστα κατὰ τὶς τελευταῖες δεκαετίες τοῦ 16ου αἰ. ἔχουμε περιορισμένη σχολικὴ κίνηση σὲ Ἀλεξανδρούπολη, Χίο, Ἀθήνα . Σύμφωνα μὲ τὸν Ν. Γεωργακόπουλο τὴ λειτουργία τῶν σχολείων μὲ κάποιες ἐπιφυλάξεις τὴν ἐπέβαλε ἡ σκέψη ὅτι τὸ ἔργο ποὺ γινόταν μποροῦσε νὰ προκαλέσει βίαιες ἀντιδράσεις ἐπειδὴ ἦταν προφανὲς ὅτι στὰ σχολεῖα ἐκτὸς ἀπὸ μάθημα γινόταν καὶ κατήχηση γύρω ἀπὸ τὰ ἐθνικὰ ἰδεώδη. Βέβαια ποτὲ δὲν ὑπῆρξε ρητὴ καὶ γενικὴ ἀπαγόρευση σχετικὰ μὲ τὴν ἵδρυση σχολείων ἀπὸ τοὺς Τούρκους κατακτητές, οἱ ὁποῖοι λόγω τῆς ἀμάθειάς τους ἦταν ἀδιάφοροι γιὰ τὴ μόρφωση τῶν Ἑλλήνων . Καὶ παρὰ τὸ ὅτι, σύμφωνα μὲ τὸν G. Henderson τὸν πρῶτο ἑνάμισυ αἰώνα τῆς τουρκοκρατίας δὲν ὑπῆρχε σὲ ὁλόκληρη τὴ χώρα ἴχνος πρωτότυπης συγγραφῆς στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα , ἐντούτοις μέσα στὶς λιγοστὲς πνευματικὲς κινήσεις ἦταν ἡ ἵδρυση τὸ 1454 στὴν Κωνσταντινούπολη τῆς Μεγάλης τοῦ Γένους Σχολῆς, ἡ ἔκδοση τοῦ πρώτου ἑλληνικοῦ βιβλίου μὲ τίτλο ¨Ἐπιτομὴ τῶν ὀκτὼ τοῦ λόγου μερῶν¨ ἀπὸ τὸν Κωνσταντίνο Λάσκαρη τὸ 1476, ἡ ἵδρυση τοῦ πρώτου ἑλληνικοῦ τυπογραφείου στὴ Βενετία τὸ 1486, καὶ ἡ ¨Λογαριαστικὴ¨ τοῦ Νικ. Γλυζωνίου τὸ 1568 .
Ἡ Νεοελληνικὴ Ἀναγέννηση ἢ Ἑλληνικὸς Διαφωτισμὸς ἀρχίζει μὲ τὸ νεωτεριστὴ φιλόσοφο Θεόφιλο Κορυδαλέα (1574- 1646). Πρόκειται γιὰ δημιουργία ὁμάδων πνευματικῶν ἀτόμων ἡ ὁποία υἱοθετεῖ τὶς νέες ἐπιστημονικὲς καὶ φιλοσοφικὲς ἰδέες καὶ προσπαθεῖ μὲ τὸν προφορικὸ (σχολεῖο) καὶ τὸ γραπτὸ λόγο (κείμενα) νὰ τὶς διαδώσει σὲ διάφορα κοινωνικὰ στρώματα . Εἶναι βέβαιον ὅτι ἡ συνεισφορὰ τῶν Ἑλλήνων τῆς Δύσης στὴν παγκόσμια πνευματικὴ ἐξέλιξη, ἀλλὰ καὶ αὐτῶν ποὺ παρέμειναν στὰ πάτρια ἐδάφη ἦταν σημαντικὴ γιὰ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. Ὅσοι ζοῦσαν σὲ περιοχὲς ποὺ δὲν ἦταν ὑπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ κυριαρχία φρόντιζαν νὰ ἐπεκτείνουν τὶς παραδόσεις, ὅπου αὐτὸ ἦταν δυνατόν . Μία καλή δὲ εἰκόνα τῶν κυριοτέρων τόπων στοὺς ὁποίους κατὰ τὴν τουρκοκρατία κατοικοῦσαν Ἕλληνες μᾶς δίνει ὁ Ματθαῖος Παρανίκας, ὁ ὁποῖος ἐξετάζει τὴν κατάσταση τῆς παιδείας στὸ Ἑλληνικὸ ἔθνος, ὡς ἑξῆς: α) Στὴν Κωνσταντινούπολη β) Στὶς Εὐρωπαϊκὲς ἐπαρχίες τοῦ Ὀθωμανικοῦ κράτους συμπεριλαμβανομένης καὶ τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία ἦταν ὑποτελής γ) Στὶς Ἀσιατικὲς καὶ Ἀφρικανικὲς ἐπαρχίες του δ) Στὴ Βενετία, Ρώμη, Ἐνετικὲς κτήσεις, δηλ. νησιὰ Ἰονίου, Κρήτη, Κύπρο, Πάτμο, Σίφνο, Ρόδο, Λέσβο, κ. ἄ. ε) Στὴ Ρωσία καὶ τὶς παρὰ τὸν Ἴστρον ἠγεμονίες .
Ἡ ἐκπαίδευση ἀπὸ τὸν 17ο αἰ. καὶ μετὰ ἔχει συνεχὴ ἀνοδικὴ πορεία στὴν τουρκοκρατουμένη Ἑλλάδα, καὶ παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι παρουσιάζει διαφορὲς ὡς πρὸς τὴν ὀργάνωση, τὸ ἐπίπεδο, τὸν προσανατολισμό, καὶ τὴ γεωγραφικὴ κατανομὴ τῶν σχολείων, δὲν παύει ὡστόσο νὰ ἀποτελεῖ ἐνιαῖο φαινόμενο . Ὁ μεγάλος ἀριθμὸς τῶν χειρογράφων καὶ τῶν ἐντύπων βιβλίων δείχνει ὅτι λειτουργοῦσαν σχολεῖα στοιχειώδη, μέσα, ἀλλὰ καὶ ἀνώτερα . Ἔτσι δημιουργεῖται μία ἐντελῶς νέα παράδοση καὶ ὄχι συνέχεια τῆς Βυζαντινῆς, ἀφοῦ ἡ Βυζαντινὴ δὲν ἦταν οὔτε ὀργανωμένη οὔτε γενικευμένη. Αὐτὴ ἡ νέα παράδοση εἰσχωροῦσε βαθμηδὸν ὅλο καὶ σὲ πλατύτερα κοινωνικὰ στρώματα. Σημειωτέον, ὅτι οἱ πρῶτες προσπάθειες γιὰ ὀργάνωση προέρχονταν ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἀπευθύνονταν πρὸς ὁρισμένα μεσαῖα ἢ ἀνώτερα στρώματα, ἀλλὰ στὴ συνέχεια τὸ θέμα τῆς ὀργάνωσης πέρασε στὶς Κοινότητες. Οἱ λόγοι δὲ ποὺ ἐπέβαλαν τὴν ἵδρυση σχολείων ἦταν στὴν ἀρχὴ ἡ ἀνάγκη τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴ μόρφωση τοῦ κλήρου καθὼς καὶ γιὰ τὴ διατήρηση ἐθνικοθρησκευτικῆς συνείδησης. Ἀργότερα ἡ οἰκονομικὴ καὶ κοινωνικὴ ἄνοδος τῆς τάξης τῶν ἐμπόρων, καθὼς καὶ ἡ δημιουργία ἀστικῆς τάξης ἐπέβαλαν μὲ τὴ σειρά τους τὴν ἵδρυση σχολείων γιὰ νὰ ἀντιμετωπιστοῦν πρακτικὰ ζητήματα ποὺ ἀφοροῦσαν στὸ ἐμπόριο καὶ τὴν κοινωνικὴ ἀνέλιξη .
Ἀπ' ὅταν ἡ Ἐκκλησία εἶχε μόνο ἐποπτικὸ καὶ ὄχι οὐσιαστικὸ ρόλο στὰ σχολεῖα, οἱ ἁπλοὶ δάσκαλοι ἀντικαθίστανται σιγὰ σιγὰ μὲ προσωπικότητες Εὐρωπαϊκῆς ἐμβέλειας . Ἤδη ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 18ου αἰ. ἡ παιδεία τῶν Τούρκων ἦταν στάσιμη σὲ σύγκριση μὲ αὐτὴν τῆς ὑπόδουλης Ἑλλάδας, ὅπου σὲ κάθε πόλη καὶ χωριὸ ὑπῆρχε σχολεῖο στὸ ὁποῖο τὶς περισσότερες φορὲς οἱ παληὲς μέθοδοι διδασκαλίας εἶχαν ἀντικατασταθεῖ μὲ τὶς σύγχρονες Εὐρωπαϊκές . Λίγοι ὅμως εἶναι οἱ νέοι ποὺ μορφώνονται στὰ Πανεπιστήμια τῆς Ἰταλίας, τῆς Ἀγγλίας, τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Γερμανίας ἀντιμετωπίζοντας τεράστιες δυσκολίες λόγω τῆς φτώχιας καὶ τοῦ ὅτι εἶναι ὑπόδουλοι .
Ἀπὸ τὰ μέσα λοιπὸν τοῦ 18ου αἰ. ἐνῷ ἡ ἐκπαίδευση ἀναβαθμίζεται καὶ ἐπιρρεάζεται ἀπὸ τὸν Νεοελληνικὸ Διαφωτισμό χωρὶς βέβαια νὰ φθάνει τὸ ἐπίπεδο τῶν Εὐρωπαϊκῶν Ἀκαδημιῶν , τὸ ¨κοινὸ σχολεῖο¨ συμπληρώνεται ἀπὸ τὸ ¨Ἑλληνικὸ σχολεῖο¨, ἢ ¨Σχολή¨, ἢ ¨Φροντιστήριο¨, ἢ ¨Ἐκπαιδευτήριο¨, ἢ ¨Μουσεῖο¨, ἢ ¨Ἀκαδημία¨, ἢ ¨Γυμνάσιο¨, ἢ ¨Λύκειο¨. Αὐτὲς οἱ ὀνομασίες σχετίζονταν κυρίως μὲ τὶς προσδοκίες τοῦ χορηγοῦ καὶ ὄχι μὲ τὸ παρεχόμενο ἐπίπεδο γνώσεων ἢ σπουδῶν. Τὸ μεσαῖο ἐπίπεδο μόρφωσης ὀνομαζόταν ¨Ἐγκύκλιος Παιδεία¨, καὶ ὅπου ὑπῆρχε ἀνώτερο ἐπίπεδο ἐκεῖ διδάσκονταν ἡ Λογική, ἡ Φιλοσοφία, ἡ Θεολογία, καὶ ἴ σ ω ς ἡ Ἀριθμητικὴ καὶ τὰ Μαθηματικὰ γενικώτερα . Στὶς φυσικομαθηματικὲς Ἐπιστῆμες ὑπερεῖχαν οἱ σχολὲς (Ἀκαδημίες) Χίου καὶ Κυδωνιῶν . Κάποιες φορὲς δέ, διαχώριζαν τὴ διδασκαλία τῆς Φυσικῆς ἀπὸ τὰ Μαθηματικὰ καὶ κάποιες ὄχι . Ἡ διδασκαλία ὅμως τῶν Μαθηματικῶν γενικώτερα ἦταν προβληματικὴ λόγω ἔλλειψης καταρτισμένων δασκάλων. Οἱ συντηρητικοὶ μάλιστα δάσκαλοι καὶ ἐπιστήμονες δὲν συμπαθοῦσαν τὶς θετικὲς Ἐπιστῆμες, καὶ εἰδικὰ ὅσον ἀφορᾶ στὴ Φυσικὴ καὶ τὰ Μαθηματικὰ τὰ θεωροῦσαν ἄχρηστα καὶ ἐπικίνδυνα διότι ἀπομάκρυναν κατὰ τὴν ἄποψή τους τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τὸ θεὸ καὶ τὴ Χριστιανικὴ θρησκεία , καὶ στὶς σχολὲς ποὺ εἶχαν ἐξουσία ἀπαγόρευαν τὴ διδασκαλία τους. Σημειωτέον ὅτι οἱ φυσικὲς καὶ γενικὰ οἱ θετικὲς Ἐπιστῆμες ἐμφανίζονται στὸ πρόγραμμα σπουδῶν ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ 18ου αἰ. καὶ μετά , καὶ μάλιστα σύμφωνα μὲ τὸν Ἀ. Πέκιο, ἐνῷ κατὰ τὸν 18ον αἰ. ἐκδόθηκαν 170 συγγράμματα μὲ θρησκευτικὸ χαρακτήρα, μόλις 20 ἐκδόθηκαν μὲ περιεχόμενο ποὺ ἀφοροῦσε ὅλες τὶς ἄλλες ἐπιστῆμες .
Σχετικὰ μὲ τὶς μεθόδους διδασκαλίας εἶναι μᾶλλον ἀνακριβὴς ὁ ἰσχυρισμὸς ὅτι οἱ δάσκαλοι ἐφήρμοζαν ἐπιτυχῶς τὴν ἀλληλοδιδακτικὴ μέθοδο, ἀφοῦ σὲ ἀναφορὰ τοῦ Γραμματέα τῆς Κυβερνήσεως (1831) πρὸς τὴν ¨Πέμπτη Ἐθνικὴ τῶν Ἑλλήνων Συνέλευσιν¨ διαβάζουμε: ¨Ὁ Ἰ. Καποδίστριας ἴδρυε ἀπὸ τὸ 1827 σὲ ὅλες τὶς κωμοπόλεις, ἐπαρχίες, πόλεις, σχολεῖα ἀλληλοδιδακτικά. Μέχρι τότε ἡ νεολαία ἔχανε τὸν καιρόν της χωρὶς νὰ μαθαίνει τὸ παραμικρό. Μέχρι τότε ὅσοι ἐφήρμοζαν τὴν ἀλληλοδιδακτικὴ μέθοδο τὴν ἐξήλλαξαν καὶ τὴν παραμόρφωσαν¨ .
Γιὰ νὰ γίνουν ὅλα τὰ περὶ τὴν ἐκπαίδευση στὴν τουρκοκρατουμένη Ἑλλάδα περισσότερο κατανοητά, εἶναι χρήσιμο νὰ τονιστεῖ ὅτι κατὰ τὸν 18ον αἰ. ὑπῆρχαν κατὰ τὸν A. F. Villemain οἱ ἑξῆς κατηγορίες Ἑλλήνων: Μία κατηγορία ἀποτελοῦσαν οἱ ¨κλέφτες¨, οἱ ὁποῖοι ἦταν ἀνεξάρτητοι καὶ ἀνυπόταχτοι. Μία δεύτερη κατηγορία ἦταν οἱ ¨Φαναριῶτες¨, ποὺ θεωροῦντο πολιτισμένοι, ἀγαποῦσαν τὴν ἐξουσία, λυποῦντο γιὰ τὴν πατρίδα τους ἀλλὰ τὴν ὑπηρετοῦσαν μὲ τὴν εὐημερία καὶ τὰ πλούτη τους. Οἱ ὑπόλοιποι Ἕλληνες ἦταν μίζεροι καὶ σκλάβοι, ἐκτὸς ἀπὸ ἀρκετοὺς ἐμπόρους ἐγκατεστημένους στὴ Σμύρνη, τὴ Θεσσαλονίκη, τὴν Κωνσταντινούπολη, κ. ἄ . Φθάνοντας ὅμως στὸ τέλος τοῦ 18ου αἰ. ὁ ἡγεμὼν Δημήτριος Καντεμίρης ὑποστηρίζει πὼς ἡ νεωτέρα Ἑλλάδα, παρὰ τὸ ὅτι πολλοὶ Εὐρωπαῖοι τὴν θεωροῦν νεκρὴ χώρα, παράγει πνεύματα ἐφάμιλλα μὲ αὐτὰ τῶν ἀρχαίων σοφῶν της .
Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο θεωρῶ σκόπιμη μία συνοπτικὴ περιγραφὴ τῆς κατάστασης ποὺ ἐπικρατοῦσε κατὰ τὰ τέλη τοῦ 18ου αἰ. στὴν Πελοπόννησο καὶ εἰδικώτερα στὴν πόλη τῆς Δημητσάνας, στὴ Σχολὴ τῆς ὁποίας βρέθηκε τὸ χειρόγραφο 72, τὸ ὁποῖο φέρει τὴ σφραγίδα τῆς ἴδιας τῆς Σχολῆς. Ἡ περιγραφὴ ποὺ ἀκολουθεῖ πιστεύω πὼς θὰ βοηθήσει στὴν ὀρθότερη ἐκτίμηση καὶ ἀξιολόγηση τοῦ περιεχομένου τοῦ χειρογράφου, ποὺ ὅπως φαίνεται ἀποτελεῖ πνευματικὴ δημιουργία τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη. Καὶ τοῦτο διότι ἕνα ἐπιστημονικὸ σύγγραμμα ὀφείλει νὰ κρίνεται συσχετιζόμενο μὲ τὴν ἐποχή του, καὶ μάλιστα ὅταν πρόκειται γιὰ ὑλικὸ προοριζόμενο γιὰ διδασκαλία πρέπει νὰ λαμβάνονται σοβαρὰ ὑπ' ὅψιν οἱ συνθῆκες διαβίωσης ἐκπαιδευτῶν καὶ ἐκπαιδευομένων.
Τὸ χρονικὸ διάστημα 1770-1780 χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὰ λεγόμενα "Ὀρλωφικά" (ἐπανάσταση τοῦ Ὀρλώφ), ἕναν πόλεμο ποὺ ρήμαξε καὶ ἐρήμωσε τὴν Πελοπόννησο. Σύμφωνα μὲ τοὺς V. Brunet de Presle καὶ A. Blanchet, γύρω στὰ 1772 ἡ Πελοπόννησος κολυμποῦσε στὸ αἷμα, οἱ καλλιέργειες κατεστράφησαν, ὁ πληθυσμὸς τῶν χριστιανῶν μειώθηκε στὸ 1/5, καὶ ὅσοι δὲν εἶχαν τὴ δυνατότητα νὰ πληρώσουν φόρους ἐπωλοῦντο σὰν σκλάβοι στὴν Ἀλγερία καὶ σὲ ἄλλα μέρη . Τὸ 1779 ὁ πληθυσμὸς ὁλόκληρης τῆς Πελοποννήσου ἀνέρχεται-μετὰ τὰ 9 ἔτη λεηλασιῶν ἀπὸ τοὺς Ἀλβανοὺς - σὲ 300.000 κατοίκους , καὶ στὰ τέλη τοῦ 18ου αἰ. ἡ ἴδια ἡ πόλη τῆς Δημητσάνας εἶχε μόλις 300 οἰκογένειες.
Ἡ Σχολὴ τῆς Δημητσάνας σχετίζεται στενὰ μὲ τὴ ¨Μονὴ τοῦ Φιλοσόφου¨, μοναστήρι ποὺ ἱδρύθηκε στὴ Δημητσάνα τὸ 132 μ. Χ. Ὅταν τὸ 1764 ἔφθασαν στὴ Δημητσάνα οἱ μοναχοὶ Γεράσιμος Γούνης καὶ Ἀσημάκης Λεονάρδος ἢ Ἀγάπιος γιὰ νὰ ἱδρύσουν τὴ Σχολή , τὰ χειρόγραφα καὶ τὰ ἔντυπα βιβλία τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Μονῆς τοῦ Φιλοσόφου μεταφέρθηκαν στὴ Σχολή. Κατὰ τὰ Ὀρλωφικὰ ὅταν ἡ Σχολὴ καὶ ἡ Βιβλιοθήκη της καταστράφηκαν , ἡ λειτουργία της συνεχίστηκε στὴ Μονὴ Φιλοσόφου . Ἐννέα χρόνια ἀργότερα (1779) ἡ Σχολὴ ἐπαναλειτουργεῖ στὸ χῶρο της καὶ τότε ἡ Βιβλιοθήκη της ἐμπλουτίζεται μὲ νέες δωρεές . Συγκεκριμένα, μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Γ. Γούνα ἀνέλαβε τὴν διεύθυνση ὁ Ἀντώνιος Ἀντωνόπουλος (ὡς μοναχὸς ἀπέκτεισε καὶ αὐτὸς τὸ ὄνομα Ἀγάπιος) ἕως τὸ 1781, ὅπου τοποθέτησε διευθυντὴ τὸν Ἀντώνιο Παπαδόπουλο ἐκ Σμύρνης καὶ ἔφυγε σὲ περιοδεία γιὰ νὰ συλλέξει ἀπ' ὅλον τὸν Ἑλληνισμὸ βιβλία καὶ χρήματα γιὰ τὴ Σχολή. Τὸ 1783, μὲ νέο σιγίλλιο ὁ Ἀγάπιος (Ἀντ. Ἀντωνόπουλος) ἀναλαμβάνει ἐκ νέου τὴ διεύθυνση τῆς Σχολῆς, ἡ ὁποία παραμένει Πατριαρχική. Ὁ Ἀντ. Ἀντωνόπουλος διευθύνει τὴ Σχολὴ, ἡ ὁποία μεσουρανεῖ μέχρι τὸ 1812. Σὲ αὐτὴν φοιτοῦν πάνω ἀπὸ 300 μαθητὲς ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴ Μικρὰ Ἀσία. Τὸ 1812 ὁ Ἀντ. Ἀντωνόπουλος πεθαίνει καὶ ὁ Ἀσημάκης Λεονάρδος (Ἀγάπιος) ἀναλαμβάνει τὴ διεύθυνση μέχρι τὸ θάνατό του τὸ 1815. Τὸ 1816 μὲ νέο σιγίλλιο ἡ Σχολὴ ἑνώνεται μὲ τὴ Μονὴ Φιλοσόφου, ἀλλὰ κατὰ τὴν περίοδο τῆς ἐπανάστασης παραμελεῖται τελείως . Ἡ Σχολὴ Δημητσάνας τὸ 1780 διέθετε 5000 τόμους. Μετὰ τὴν ἐπανάσταση τοῦ 1821 ἔμειναν 1500, ἀφοῦ οἱ περισσότεροι εἶχαν γίνει γιὰ εὔλογους λόγους φυσέκια . Ὁ Ἀ. Αντωνόπουλος ὁ ὁποῖος δίδασκε καὶ Μαθηματικά εἶχε φροντίσει ὁ κάθε μαθητὴς νὰ ἔχει τὸ δικό του βιβλίο, ὥστε νὰ μὴν κουράζεται νὰ ἀντιγράφει . Αὐτὸ τὸ γεγονὸς ἀποκτᾶ ἰδιαίτερη σημασία ἂν ἀναλογισθεῖ κανεὶς ὅτι παρ' ὅλο ποὺ τὰ τυπογραφεῖα πλήθαιναν πρὶν τὴν Ἐπανάσταση, ἐντούτοις τὰ βιβλία ἦταν ἀκριβά. Ἐπὶ παραδείγματι, ἡ Ἀριθμητικὴ τοῦ Νεοφύτου Δούκα στοίχιζε 10 γρόσια, ὅταν τὸ ἡμερομίσθιο ἀνειδίκευτου ἐργάτη ἦταν 1 γρόσι .
Τὸ ἐκπαιδευτικὸ ἔργο τῆς Σχολῆς κρίνεται σπουδαῖο. Οἱ ἀπόφοιτοί της θεωροῦνταν ἄριστοι γνῶστες τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων καὶ Λατίνων συγγραφέων , ἡ δὲ διδασκομένη ὕλη μπορεῖ νὰ ἦταν λίγη σὲ ἔκταση ἀλλὰ σύμφωνα μὲ ὁρισμένες μαρτυρίες ἦταν Πανεπιστημιακοῦ ἐπιπέδου . Αὐτὸ εἶναι ἀναμενόμενο ἐφ' ὅσον ἐπρόκειτο κατ' οὐσίαν γιὰ μία ¨Πατριαρχικὴ Σχολή¨, ὅρος ποὺ σημαίνει ὅτι σὲ κάποια φάση τῆς λειτουργίας της ἀναγνωρίστηκε μὲ Πατριαρχικὸ Σιγίλλιο (ἢ Συνοδικὴ Ἐγκύκλιο), τὸ ὁποῖο χαρακτήριζε μία Σχολὴ ὡς ἀνεξάρτητη ἀπὸ ὁποιοδήποτε πρόσωπο ἢ ἀρχή, καὶ μὲ ὑποχρέωση νὰ δίνει ἀναφορὰ μόνο στὸ Πατριαρχεῖο . Αὐτὲς οἱ Σχολὲς δέ, θεωροῦντο ¨Ἀνώτερες¨ . Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι στὴ Σχολὴ ἔφθαναν ἀπὸ Κωνσταντινούπολη, Τεργέστη, Σμύρνη, καὶ ἄλλα μέρη ὅλα τὰ νέα βιβλία, τὰ ὁποῖα ἦταν πνευματικὲς δημιουργίες τῶν Ἑλλήνων λογίων ποὺ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο βοηθοῦσαν στὴ διεύρυνση τῶν κύκλων τῶν διδασκομένων μαθημάτων στὰ σχολεῖα τῆς πατρίδας τους. Ἀλλὰ καὶ οἱ ἴδιοι οἱ διδάσκαλοι εἶχαν μεγάλο ζῆλο καὶ φαίνεται ὅτι δὲν διέκοπταν τὴ διδασκαλία τους οὔτε μία ἑβδομάδα μέσα στὸ ἔτος. Οἱ διδάσκαλοι τῆς Σχολῆς δὲν συνέγραψαν βιβλία, ἀλλὰ μόνο τὰ δίδασκαν .
Ὅπως δείχνουν τὰ Μαθηματάρια ποὺ βρέθηκαν στὴ Σχολὴ Δημητσάνας, οἱ μαθητὲς τῆς Σχολῆς ἐδιδάσκοντο μεταξὺ τῶν ἄλλων θεωρητικὴ καὶ πρακτικὴ Ἀριθμητικὴ καθὼς καὶ Εὐκλείδεια Γεωμετρία, γιὰ τὴ διδασκαλία τῆς ὁποίας χρησιμοποιοῦσαν τὸ χειρόγραφο 72 ποὺ κάλυπτε ὕλη ἀπὸ τὴν Γ΄ Γυμνασίου ἕως καὶ τὴ Γ΄ Λυκείου. Ἡ Σχολὴ δικαιώνει τὸ χαρακτηρισμό της ὡς Ἀνωτέρα ἀφοῦ τὸ χειρόγραφο 49 ποὺ βρέθηκε σὲ αὐτὴ θεωρεῖται πὼς περιέχει ὕλη βασικὴ μέν, ἀλλὰ Πανεπιστημιακοῦ ἐπιπέδου (Ἄλγεβρα, Γεωμετρία, Τριγωνομετρία σφαιρικὴ καὶ μή, καμπύλες καὶ κωνικὲς τομές, Ἀπειροστικὸ Λογισμό, καὶ Ὁλοκληρωτικὸ Λογισμό) .
Σχεδὸν ὅλοι οἱ σύγχρονοι ἱστορικοὶ ἀλλὰ καὶ ἱστορικοὶ τῶν ἐπιστημῶν τῆς περιόδου τῆς τουρκοκρατίας θεωροῦν ὅτι οἱ διαχωρισμοὶ μεταξὺ τῶν ἐπιστημόνων τῆς περιόδου 1453- 1821 εἶναι παρακινδυνευμένοι. Ὡστόσο ἀρκετοὶ πιστεύουν ὅτι ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης ὑπῆρξε προοδευτικότερος ἀπὸ τοὺς περισσότερους . Κατὰ τὸν Κούμα ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης στὶς Μαθηματικὲς ἐπιστῆμες ἦταν ἀνώτερος ἀπὸ τὸν Εὐγένιο Βούλγαρη . Προσωπικὰ πιστεύω ὅτι θὰ ἦταν παρακινδυνευμένο νὰ ὑποστηριχθεῖ αὐτὴ ἡ ἄποψη, ἡ ὁποία ἴσως νὰ ὀφείλεται στὸ ὅτι τὰ συγγράμματα τοῦ Εὐγενίου Βούλγαρη ἦταν λιγότερο κατανοητὰ ἀπὸ τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη, ἀφοῦ ὁ Βούλγαρης εἶχε ἐπιρρεασθεῖ ἀπὸ τὸν J. Segner τὸ ἔργο τοῦ ὁποίου (Στοιχεῖα Μαθηματικῶν) μετέφρασε. Ὁ J. Segner ἦταν Καθηγητὴς Μαθηματικῶν στὰ Πανεπιστήμια τοῦ Göttingen καὶ τῆς Halle (Ἄλλης), καὶ κατὰ τὸν Μοισιόδακα ὁ Εὐγένιος Βούλγαρης κακῶς ἐπιρρεάστηκε ἀπὸ αὐτόν, δεδομένου ὅτι ἦταν δυσκολονόητος , ἐνῷ τὰ συγγράμματα τοῦ Ν. Θεοτόκη ξεχώριζαν γιὰ τὴν πληρότητα, τὴ σαφήνεια, τὸ ἀπέριττο καὶ τὸν ζῆλο γιὰ νὰ μάθουν οἱ ἀναγνῶστες του . Πρὸς τοῦτο ἀναφέρω ὅτι ὁ J. Segner στὸ ἔργο του ¨Στοιχεῖα Μαθηματικῶν¨ ξεκινᾶ τοὺς λογαρίθμους μὲ τὸν ὁρισμὸ τῆς ἀριθμητικῆς καὶ τῆς γεωμετρικῆς προόδου, στὴ συνέχεια ἀκολουθεῖ τὴν ἴδια πορεία μὲ τὸν Ν. Θεοτόκη , ἀλλὰ μὲ διαφορετικὴ καὶ πιὸ περίπλοκη παρουσίαση. Στὸ ἴδιο ἔργο δέ, ἡ Ἀριθμητικὴ προηγεῖται τῆς Γεωμετρίας, καὶ περιέχονται ἐπιπλέον ἀπὸ τὰ θέματα τοῦ χειρογράφου 72, θέματα Τριγωνομετρίας σφαιρικῆς καὶ ἐπίπεδης, καθὼς καὶ καμπύλων ἐπιφανειῶν .
Ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης ἦταν ὁ σύνδεσμος τῶν παλαιοτέρων ἐπιστημόνων λογίων μὲ τοὺς δασκάλους τῶν νέων Φυσικῶν ἐπιστημῶν τῆς χρονικῆς περιόδου πρὶν τὴν Ἐπανάσταση, ὁ ὁποῖος ἀνέγραψε στὸ Ἐκπαιδευτικὸ Πρόγραμμα τῶν Ἑλληνικῶν σχολείων ὡς πρωτεύοντα τὴ Φυσικὴ καὶ τὰ Μαθηματικά . Ὁ ἴδιος δαπανοῦσε ὅλες του τὶς δυνάμεις γιὰ νὰ γράφει ἔργα ποὺ στόχευαν στὴν ἀναγέννηση τοῦ ἐγκαταλελειμμένου καὶ αἰχμαλώτου Ἑλληνικοῦ λαοῦ. Ἔργα τὸ περιεχόμενο τῶν ὁποίων φρόντιζε νὰ εἶναι εὔληπτο καὶ ἀκριβές . Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι τὸ χειρόγραφο 72 χαρακτηρίζεται ἀπὸ αὐτὰ τὰ στοιχεῖα, καθὼς οἱ μαθηματικοὶ συλλογισμοὶ τοῦ συγγραφέα του αἰτιολογοῦνται σχολαστικὰ βάσει ἀντιστοίχων ὑποσημειώσεων στὸ τέλος τῆς κάθε σελίδας .
Ἡ ἐξαιρετικὴ πολυμάθεια τοῦ Θεοτόκη, ὁ ὁποῖος ἔγραψε 21 συγγράμματα Μαθηματικῶν, Φυσικῆς, κ. ἄ. φαίνεται καὶ ἀπὸ τὸν εὔστοχο τρόπο ποὺ ἀπαντᾶ σὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν Διδάσκαλο τοῦ Γένους Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη, σὲ κάποιο ἐρώτημα τοῦ τελευταίου . Ὁ Ν. Θεοτόκης ἀγωνιοῦσε γιὰ τὸ πῶς οἱ ὑπόδουλοι Ἕλληνες θὰ μπορέσουν νὰ ἀσκηθοῦν εἰς τὰ ¨στοιχεῖα¨ τῶν ἐπιστημῶν ὥστε νὰ παρακολουθήσουν τὴν πρόοδο τῆς Εὐρώπης .
Ἐν συντομίᾳ ἀναφέρω ὅτι στὸ χειρόγραφο 72 τῆς βιβλιοθήκης τῆς Δημητσάνας περιέχονται τὰ κάτωθι στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα προέκυψαν ἀπὸ τὴν πραγματοποιηθεῖσα ἀπὸ ἐμένα μεταγραφὴ καὶ μαθηματικὸ σχολιασμὸ τοῦ χειρογράφου:
Ὁ κώδικας, τοῦ ὁποίου ὁ τίτλος εἶναι ¨Μαθηματάριον¨ φέρει τὴ σφραγίδα τῆς Σχολῆς τῆς Δημητσάνης. Τὸ πρῶτο μέρος του, δηλαδὴ αὐτὸ τῆς Γεωμετρίας περιέχει τὸ 1ο βιβλίο στὸ ὁποῖο ὑπάρχουν οἱ βασικοὶ γεωμετρικοὶ ὁρισμοί (σημείου, εὐθείας, γωνίας, κύκλου, τριγώνου, παραλληλογράμμου, κ. ἄ.), καὶ ἀποδεικνύονται 48 προτάσεις. Τὸ 2ο βιβλίο ἀφορᾶ στὰ παραλληλόγραμμα καὶ στὰ ἐμβαδά τους. Ἀποδεικνύονται 14 προτάσεις καὶ ἐπιλύονται 3 προβλήματα. Τὸ 3ο βιβλίο ἀφορᾶ στὸν κύκλο καὶ περιέχει 37 προτάσεις. Τὸ 4ο βιβλίο περιέχει τὰ ἐγγεγραμμένα καὶ περιγεγραμμένα σὲ κύκλο πολύγωνα, καὶ οἱ σχετικὲς προτάσεις εἶναι 17. Τὸ 5ο βιβλίο τοὺς λόγους καὶ τὶς ἀναλογίες, μὲ 25 προτάσεις καὶ 7 θεωρήματα. Τὸ 6ο βιβλίο περιέχει τὰ ὅμοια εὐθύγραμμα σχήματα στὰ ὁποῖα ἀναφέρονται 33 προτάσεις. Τὸ 11ο βιβλίο, ἢ ¨1ο τῶν στερεῶν¨, περιέχει τὰ κεφάλαια τῆς Στερεομετρίας μέχρι καὶ αὐτὸ τῶν παραλληλεπιπέδων. Ἀναφέρονται δὲ 40 σχετικὲς προτάσεις. Τὸ 12ο βιβλίο περιέχει προτάσεις σχετικὲς μὲ τὴν πυραμίδα, τὸν κῶνο, τὸν κύλινδρο, καθὼς καὶ τὰ ἐγγεγραμμένα καὶ περιγεγραμμένα σὲ αὐτὰ τὰ στερεὰ σχήματα. Οἱ προτάσεις εἶναι 17 καὶ ἀφοροῦν καὶ στὴ θεωρία τῆς σφαίρας.
Τὸ δεύτερο μέρος τοῦ κώδικα περιέχει ὕλη Ἀριθμητικῆς σχετιζομένη μὲ τοὺς ὁρισμοὺς τῶν ἀριθμῶν, τὶς πράξεις μεταξὺ αὐτῶν, τὸν ¨Πυθαγορικὸν Πίνακα¨, τὶς δοκιμὲς τῶν πράξεων, ὅπου καὶ ὁλοκληρώνεται ἀπὸ τὸν συγγραφέα τὸ 1ο βιβλίο τῆς Ἀριθμητικῆς. Στὸ 2ο βιβλίο τῆς Ἀριθμητικῆς περιέχονται τὰ κλάσματα καὶ οἱ πράξεις αὐτῶν, καθὼς καὶ οἱ δεκαδικοὶ μὲ τὶς πράξεις τους. Στὸ 3ο βιβλίο ἀναφέρονται μέθοδοι ὑπολογισμοῦ ριζῶν πραγματικῶν ἀριθμῶν, καὶ συγκεκριμένα τετραγωνικῶν καὶ κυβικῶν ριζῶν. Τὸ 4ο βιβλίο περιέχει θέματα σχετικὰ μὲ τοὺς λογαρίθμους καὶ τὶς προόδους, καὶ τὸ 5ο βιβλίο ἀναφέρεται σὲ προβλήματα τῆς καθημερινῆς ζωῆς, ποὺ ἀφοροῦν κυρίως στὸ ἐμπόριο.
Σημειωτέον ὅτι ἐκτὸς τοῦ κειμένου καὶ τῶν ἀριθμημένων ὑποσημειώσεων στὸ τέλος τῆς κάθε σελίδας, δὲν ὑπάρχουν ἄλλες ὑποσημειώσεις ἢ παρατηρήσεις στὸ πλάι ποὺ νὰ δείχνουν ὅτι στὸ ἀρχικὸ κείμενο ἔγιναν παρεμβολὲς ἀπὸ ἀντιγραφεῖς .
Στὸ ἄρθρο αὐτὸ ἔγινε μία ἱστορικὴ ἀναδρομὴ μὲ σκοπὸ τὴ σύνδεση τῆς ἐκπαιδευτικῆς πρακτικῆς στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας μέχρι τὰ τελευταῖα χρόνια τῆς τουρκοκρατίας. Δόθηκαν στοιχεῖα ἀπὸ τὴν Εὐκλείδεια Γεωμετρία καὶ τὴν Ἀριθμητικὴ τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη ποὺ διδάσκοντο οἱ Ἕλληνες στὰ τέλη τοῦ 18ου αἰώνα στὴν τουρκοκρατούμενη Ἑλλάδα, καὶ μάλιστα στὴ Σχολὴ τῆς πόλης τῆς Δημητσάνας, ὅπου οἱ συνθῆκες διαβίωσης θὰ μποροῦσαν νὰ χαρακτηριστοῦν ἰδιαίτερα προβληματικές, ὅπως ἄλλωστε σὲ ὅλη τὴν περιοχὴ τῆς Πελοπονήσου. Τὰ στοιχεῖα αὐτὰ προέκυψαν ἀπὸ τὴ μεταγραφὴ καὶ τὸν μαθηματικὸ σχολιασμὸ τοῦ περιεχομένου τοῦ κώδικα 72, ἑνὸς χειρογράφου τοῦ 18ου αἰώνα, τοῦ ὁποίου πνευματικὸς δημιουργὸς εἶναι ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης. Ἡ ἔκδοση αὐτῆς τῆς ἐργασίας πρόκειται νὰ γίνει σύντομα, ὁπότε θὰ ἔχει κανεὶς στὴ διάθεσή του πρὸς μελέτη τὴν ἀκριβὴ ὕλη τῆς Εὐκλείδειας Γεωμετρίας καὶ τῆς Ἀριθμητικῆς τοῦ Ἕλληνα, ὁ ὁποῖος παρ' ὅλες τὶς ἀντιξοότητες κατόρθωσε νὰ ἀναγράψει ὡς πρωτεύοντα τὰ Μαθηματικὰ στὰ ἀναλυτικὰ προγράμματα τοῦ 18ου αἰώνα.
Βραχυγραφίες- Βιβλιογραφία
Ἐγκυκλοπαίδειες, Λεξικά, Συλλογικὰ Ἔργα
Βυζαντινὰ 27 (2007)
Διεθνὲς Συνέδριο Ἱστορίας τῶν Ἐπιστημῶν τοῦ Ε.Ι.Ε.: Ἐπιστημονικὴ σκέψη καὶ φιλοσοφικὸς στοχασμὸς στὸν Ἑλληνικὸ πνευματικὸ χῶρο, 18ος- 19ος αἰ. Προσλήψεις, ρήξεις, ἐνσωματώσεις, Ἀθήνα 1997, ἐκδ. Τροχαλία, Ἀθήνα 1998.
Ἱστορία τῶν Ἑλλήνων, Ὁ Ἑλληνισμὸς ὑπὸ ξένη κυριαρχία 1453- 1821, ἐκδ. Δομή, Ἀθήνα 22006, τόμ. Χ, ΧΧ.
Πανελλήνιο Ἐπιστημονικὸ Συνέδριο τοῦ Ε.Ι.Ε.: Τὸ αἴτημα τῆς διεπιστημονικῆς ἔρευνας, Ἀθήνα 1995, ἐκδ. Ε. Ι. Ε. καὶ Τροχαλίας, Ἀθήνα 1997.
Πρακτικὰ 25ου Πανελληνίου Συνεδρίου Μαθηματικῆς Παιδείας τῆς Ἑλληνικῆς Μαθηματικῆς Ἑταιρείας: Ἡ Μαθηματικὴ Ἐκπαίδευση καὶ ἡ σύγχρονη πραγματικότητα τοῦ 21ου αἰώνα, Βόλος, Νοέμβριος 2008.
Βιβλία- Ἄρθρα
Ἑλληνικὴ βιβλιογραφία
Ἀγνώστου Συγγραφέα, Considerations sur la guerre actuelle entre les Grecs et les Turcs/ par un Grec, de l’ imprimerie de Firmin Didot, Paris 1821.
Ἀθανασίου Θεόδωρος, Περὶ τῶν Ἑλληνικῶν Σχολῶν ἐν Ρουμανίᾳ 1644-1821 καὶ περὶ τῆς ἐπιρροῆς αὐτῶν ἐπὶ τοῦ τε θρησκευτικοῦ καὶ πολιτικοῦ ἐδάφους, ἐναίσιμος διατριβή, ἐκδ. Τυπογραφείου τῶν ἀδελφῶν Περρή, Ἀθήνησιν 1898.
Βροκίνης Λαυρέντιος, Βιογραφικὰ σχεδάρια................ Βροκίνης Λαυρέντιος, Βιογραφικὰ σχεδάρια τῶν ἐν τοῖς γράμμασιν, ὡραῖες τέχνες, καὶ ἄλλοις κλάδοις τοῦ κοινωνικοῦ βίου διαλαμψάντων Κερκυραίων ἀπὸ τῶν μέσων τῆς παρελθούσης ἑκατονταετηρίδος μέχρις ἀρχῶν τῆς ἐνεστώσης: μετὰ προσθήκης πλείστών τε καὶ ποικίλων σημειώσεων καὶ ἄλλων εἰδήσεων περὶ τῆς καταγωγῆς καὶ τοῦ φιλολογικοῦ καὶ κοινωνικοῦ αὐτῶν βίου, Τυπογραφεῖον ¨Ὁ Κοραής¨, Κέρκυρα 1884.
Γεωργακόπουλος Νίκος, Ἑλληνικὰ Σχολεῖα στὸ Μοριὰ στὴν περίοδο τῆς Ὀθωμανικῆς κυριαρχίας καὶ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση, Τρίπολη 2006.
Γεωργακόπουλος Νίκος, Ἡ παιδεία στὴν Ἀρκαδία ἐπὶ τουρκοκρατίας, ἐκδ. Φύλλα, Τρίπολη 2000.
Γεωργακόπουλος Νίκος, Κρυφὸ Σχολειό, ἡ σαγήνη τῆς λαϊκῆς μας παράδοσης, Τρίπολη 2006.
Γιαννικόπουλος Ἀναστάσιος, Ἡ Ἐκπαίδευση στὴν περίοδο τῆς τουρκοκρατίας, ἐκδ. Γρηγόρη, Ἀθήνα 2001, τόμ. VI Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐκπαίδευσης.
Γούδας Ἀναστάσιος, Βίοι παράλληλοι τῶν ἐπὶ τῆς Ἀναγεννήσεως τῆς Ἑλλάδος Διαπρεψάντων Ἀνδρῶν, Τύποις Χ. Ν. Φιλαδελφέως, Ἀθήνησι 21874, τόμ. ΙΙ.
Γριτσόπουλος Ἀναστάσιος, Σχολὴ Δημητσάνης, Ἀθήνα 1962.
Zoël Dalègre, Ἕλληνες καὶ Ὀθωμανοί (1453- 1923), μετάφρ. Σοφία Μπίνη- Σωτηροπούλου, ἐκδ. Σ. Ζαχαρόπουλος, Ἀθήνα 2006.
Εὐαγγελίδης Τρύφων, Τὰ ἑλληνικὰ σχολεῖα ἀπὸ τῆς ἁλώσεως μέχρι τοῦ 1893, Τυπογραφεῖον Ι. Χατζηϊωάννου, ἐν Ἀθήναις 1933.
E. Grant, Οἱ Φυσικὲς Ἐπιστῆμες τὸν Μεσαίωνα, Πανεπ. ἐκδόσεις Κρήτης, Ἡράκλειο 1994.
Vogel, Βυζ. ἐϖιστ................Ἡ Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, ἐκδ. "Μέλισσα", Ἀθήνα 1979, (τόμ. ΙΙ, κεφ. ΧΧVΙΙΙ: Κ. Vogel, "Ἡ βυζαντινὴ ἐπιστήμη"). Ἑλλ. μετάφραση τοῦ: History of the Byzantine Empire, (v. II, ch. XXVIII: K. Vogel, “The Byzantine Science”), Univ. of Wisconsin Press, Cambridge, 1958.
Henderson G., Ἡ ἀναβίωση τοῦ Ἑλληνικοῦ στοχασμοῦ, Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, Ἀθήνα 1994.
Hunger, Βυζ. Λογ...........H. Hunger, Βυζαντινὴ Λογοτεχνία τόμ. Ι-ΙΙΙ, ἐκδ. ΜΙΕΤ, Ἀθήνα 1994.
Θεοτόκης Νικηφόρος, Πονήματα Ἱερὰ ἀνέκδοτα: ἐκ χειρογράφου τεύχους τοῦ Ἐθ. Βιβλ. ἐκδιδόντος Ἰωάννου Σικκελίωνος, Τύποις Ἀλεξάνδρου Παπαγεωργίου, Ἀθήνησιν 1890.
Κανδηλῶρος Τάκης, Ἡ Δημητσάνα: Ἱστορικὴ μονογραφία μετὰ βιογραφιῶν τοῦ Πατριάρχου καὶ τοῦ Γερμανοῦ, ἐκ τοῦ Τυπογραφείου τῶν Βιβλιεμπορικῶν Καταστημάτων Ἀποστολοπούλου, ἐν Ἀθήναις 1897.
Καραγιαννόπουλος Ἰωάννης, Τὸ Βυζαντινὸ Κράτος, ἐκδ. Βάνιας, 4Θεσσαλονίκη 2001.
Καρὰς Γιάννης, Ἱστορικὴ Γνώση Ἐθνικὴ αὐτογνωσία, Ἀθήνα 2007.
Καστόρχης Εὐθύμιος, Περὶ τῆς ἐν Δημητσάνῃ Ἑλληνικῆς Σχολῆς καὶ περὶ τῶν καθιδρυτῶν καὶ πρώτων αὐτῆς διδασκάλων, ἐκ τῆς τυπογραφίας Ἀνδρέου Κορομηλᾶ, Ἀθῆναι 1847.
Μουρούτη- Γκενάκου Ζ., Ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης (1731- 1800) καὶ ἡ συμβολὴ αὐτοῦ εἰς τὴν παιδείαν τοῦ γένους, Ἀθήνα 1979 (Βιβλιοθήκη Σοφίας Ν. Σαριπόλου).
E. Mioni, Εἰσαγωγὴ στὴν Ἑλληνικὴ Παλαιογραφία, ἐκδ. ΜΙΕΤ, Ἀθήνα 1994.
Παρανίκας Ματθαῖος, Σχεδίασμα περὶ τῆς ἐν τῷ Ἐλληνικῷ ἔθνει καταστάσεως τῶν γραμμάτων ἀπὸ Ἁλώσεως Κωνσταντινουπόλεως (1453 μ. Χ.) μέχρι τῶν ἀρχῶν τῆς ἐνεστώσης (ΙΘ΄) ἑκατονταετηρίδος, ἐκ τοῦ Τυπογραφείου Α. Κορομηλᾶ, ἐν Κωνσταντινουπόλει 1832;
Πέκιος Ἀλέξανδρος, Πνευματικὴ ἄποψις τῆς τουρκοκρατουμένης Ἑλλάδος: ἤτοι περιεκτικὸν διάγραμμα τῆς ἐπὶ τουρκοκρατίας διανοητικῆς τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους καταστάσεως, ἐκ τοῦ Τυπογραφείου Ζέλλιτς καὶ Υἰῶν, ἐν Κωνσταντινουπόλει 1880.
Ν. Πολίτη, Εἰρήνευση, Ἀθήνα 1997.
T. T. Rice, Ὁ Δημόσιος καὶ Ἰδιωτικὸς βίος τῶν Βυζαντινῶν, ἐκδ. Παπαδήμα, Ἀθήνα 1990.
Σύγχρονα θέματα, 35, 36, 37 (Δεκέμβριος 1988).
Σταμάτη, Ἑλλ. Μαθ...................Σταμάτης Ε., Ἑλληνικὰ Μαθηματικά, ἐκδ. Ἑταιρείας τῶν φίλων τοῦ λαοῦ, Ἀθήνα ²1979.
Στεφανίδης Μιχαήλ, Αἱ φυσικαὶ ἐπιστῆμαι ἐν Ἑλλάδι πρὸ τῆς Ἐπαναστάσεως: Ἡ Ἐκπαιδευτικὴ Ἐπανάστασις, Τυπογραφικὴ Ἑταιρεία Π. Δ. Σακελλάριος, Ἀθῆναι 1926.
Στούρζας Ἀλέξανδρος, Ἀναμνήσεις καὶ εἰκόνες: Εὐγένιος Βούλγαρης καὶ Νικηφόρος Θεοτόκης πρόδρομοι τῆς νοητικῆς καὶ ἐθνικῆς ἐξεγέρσεως τῆς Ἑλλάδος, μετάφρ. Σοῦτσος Κωνσταντίνος, ἐκ τοῦ Τυπογραφείου Λαζάρου Βιλαρά, ἐν Ἀθήναις 1858.
Segner Johann Andreas von, μετάφρ. Βούλγαρης Εὐγένιος, Τῶν Μαθηματικῶν Στοιχείων αἱ πραγματεῖαι αἱ ἀρχοειδέσταται, Τυπογραφία τοῦ Βρεϊτκόπφ, Λειψία τῆς Σαξονίας 1767.
Sugar Peter, Ἡ νοτιοανατολικὴ Εὐρώπη κάτω ἀπὸ Ὀθωμανικὴ κυριαρχία (1354-1804), μετάφρ. Παυλίνα Μπαλουξή, ἐκδ. Σμίλη, Ἀθήνα 1994, τόμ. Ι, ΙΙ.
Τσάμπης Γεώργιος, Ἡ παιδεία στὸ Χριστιανικὸ Βυζάντιο, (5) Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐκπαίδευσης, ἐκδ. Γρηγόρη, Ἀθήνα 1999.
Φιλιππίδης Νικόλαος, Ἐπίτιμος Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους 1453-1821, ἐκ τοῦ Τυπογραφείου Α. Καλαράκη, ἐν Ἀθήναις 21900.
Χρυσόγελος Ν., Ἀναφορὰ τοῦ ἐπὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν καὶ τῆς δημοσίου ἐκπαιδεύσεως γραμματέως τῆς κυβερνήσεως. Πρὸς τὴν σεβαστὴν πέμπτην ἐθνικὴν τῶν Ἑλλήνων συνέλευσιν, [χ. ε.], ἐν Ἄργει 1831.
Ξενόγλωσση βιβλιογραφία
Boyer- Merzbach, Ἱστ. Μαθ.................B. Boyer- Uta C. Merzbach, Ἡ Ἱστορία τῶν Μαθηματικῶν, ἐκδ. Ἀ. Πνευματικοῦ, Ἀθήνα 1997.
V. Brunet de Presle- Alexandre Blanchet, Grèce depuis la conquête romane jusqu’ à nos jours, pub. F. Didot, Paris 1860.
Calinger, Hist. Math. to Euler.....R. Calinger, A Contextual History of Mathematics to Euler, Prentice Hall, 1999.
D. H. Fowler, The Mathematics of Plato’s Academy, Oxford UΡ 1987.
Heath, Hist. Gr. Math............. Th. Heath, A History of Greek Mathematics, Oxford UΡ, τόμ. Ι (1921), ΙΙ (1981).
Ηeron., Stereom...................Heronis Alexandrini, Stereometrica et de mensuris, ed. J. Heiberg, Teubner Stutgard 1976.
W. Jaeger, Early Christianity and Greek Paideia, Oxford UP, Harvard 1961.
P. Lemerle, Ὁ πρῶτος Βυζαντινὸς Οὐμανισμός, ἐκδ. ΜΙΕΤ, Ἀθήνα 1985.
Raffenel Claude- Denis, Histoire des êvenements de la Grèce: Depuis les premiers troubles jusqu’ à ce jour, ed. Chez Dondey- Dupre père et fils, Imp.- Lib., à Paris 1822.
Rose, Ital. Ren. Math.................P. L. Rose, The Italian Renaissance of Mathematics, Librairie Droz, Genève 1975.
Villemain Abel- François, Ou les Grecs du quinzième siècle, suivi d’ un essai historique sur l’ état des Grecs, depuis la conquête musulmane jusqu’ à nos jours, ed. chez Ladvocat, Paris 1825.
Πέμπτη 12 Νοεμβρίου 2009
5 Δεκεμβρίου: Ημερίδα σχετικά με τη διαθεματικότητα και τη μέθοδο PROJECT
Δευτέρα 26 Οκτωβρίου 2009
Η διδασκαλία των Μαθηματικών στην Ελλάδα κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας
Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2009
Η ταχύτητα του φωτός δεν είναι μία σταθερά, αλλά μεταβάλλεται με τη συχνότητα!
Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 2009
«Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη»
Σας ενημερώνουμε ότι η Πράξη «ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ», της οποίας η διαδικασία ένταξης για χρηματοδότηση στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του ΕΣΠΑ (2007-2013) βρίσκεται σε φάση ολοκλήρωσης και αποτελεί συνέχιση του έργου της Επιμόρφωσης Β’ Επιπέδου.
Η Πράξη υλοποιείται με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αντικείμενο της Πράξης
Αντικείμενο της Πράξης είναι η επιμόρφωση 27.800 εκπαιδευτικών των ελληνικών σχολείων της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη διδακτική αξιοποίηση στην τάξη των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Ειδικότερα, αφορά δύο τύπους επιμόρφωσης, οι οποίοι σχετίζονται άμεσα μεταξύ τους:
α) την επιμόρφωση 27.500 εκπαιδευτικών στις αρχές παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ, καθώς και στην απόκτηση δεξιοτήτων, κατά κλάδο εκπαιδευτικών. Η επιμόρφωση εκπαιδευτικών θα διεξαχθεί σε όλη τη χώρα στα Κέντρα Στήριξης επιμόρφωσης (ΚΣΕ). Ωστόσο, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις απομακρυσμένων νησιών, δυσπρόσιτων ορεινών περιοχών, καθώς και Διευθύνσεων Εκπαίδευσης όπου για οποιονδήποτε λόγο δεν είναι δυνατή η υλοποίηση επιμορφωτικών προγραμμάτων (πολύ μικρός αριθμός ενδιαφερομένων εκπαιδευτικών, έλλειψη επιμορφωτών ή ΚΣΕ), θα υλοποιηθούν ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης κατά το μοντέλο της μικτής μάθησης (blended learning), με συνδυασμό εξ αποστάσεως μαθημάτων και περιορισμένου αριθμού δια ζώσης επιμορφωτικών συνεδριών, και
β) την εκπαίδευση 300 εκπαιδευτικών – επιμορφωτών, οι οποίοι θα αποτελέσουν επιμορφωτές της Πράξης. Οι επιμορφωτές αυτοί, μαζί με τους προϋπάρχοντες επιμορφωτές του Μητρώου Επιμορφωτών Β’ Επιπέδου, θα διενεργήσουν την επιμόρφωση και θα υποστηρίξουν την εφαρμογή και αξιοποίηση στη διδακτική πράξη των δεξιοτήτων και γνώσεων που θα αποκτήσουν οι επιμορφωμένοι εκπαιδευτικοί του Β’ επιπέδου.
Με την επιμόρφωση Β΄ επιπέδου επιδιώκεται:
- η εκμάθηση των αρχών παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ,
- η απόκτηση δεξιοτήτων, κατά κλάδο εκπαιδευτικών, για την παιδαγωγική αξιοποίηση εκπαιδευτικού λογισμικού και εργαλείων γενικής χρήσης και
- η καλλιέργεια του τρίπτυχου:
- γνώσεις,
- δεξιότητες και
- στάσεις.
Στόχος είναι οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί να:
§ κατανοήσουν τις προϋποθέσεις και τις δυνατότητες παιδαγωγικής αξιοποίησης των Τ.Π.Ε στην εκπαίδευση για την αναβάθμιση της διαδικασίας της διδασκαλίας και της μάθησης και την καλύτερη επίτευξη των στόχων που θέτει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών κατά μάθημα,
§ μπορούν να χρησιμοποιήσουν αποδοτικά τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ΤΠΕ για την ενεργό συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών σε κοινότητες μάθησης,
§ αποκτήσουν συνολική εποπτεία για το υπάρχον εκπαιδευτικό λογισμικό καθώς και τα υπάρχοντα γενικά και ειδικά εργαλεία που μπορούν να αξιοποιήσουν για την ένταξη των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη,
§ είναι σε θέση να χρησιμοποιούν κατάλληλο για την ειδικότητά τους εκπαιδευτικό λογισμικό ή γενικά και ειδικά εργαλεία,
§ αντιληφθούν την αναγκαιότητα και τον ρόλο της εκπαιδευτικής κοινότητας για την εφαρμογή των ΤΠΕ στην τάξη,
§ κατανοήσουν τις αρχές σχεδιασμού μιας εκπαιδευτικής δραστηριότητας ώστε να μπορούν να την εντάξουν στη διδακτική πράξη,
§ γνωρίσουν τις βασικές αρχές οργάνωσης και διαχείρισης της χρήσης των ΤΠΕ στην τάξη.
Κλάδοι/ Ειδικότητες εκπαιδευτικών
Η επιμόρφωση Β΄ επιπέδου υλοποιείται σε όλη τη χώρα, στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης (ΚΣΕ), για τους εξής κλάδους εκπαιδευτικών:
α) ΠΕ02 (Φιλόλογοι),
β) ΠΕ03 (Μαθηματικοί),
γ) ΠΕ04 (καθηγητές Φυσικών Επιστημών),
δ) ΠΕ60/70 (Νηπιαγωγοί/ Δάσκαλοι),
ε) ΠΕ05/06/07 (καθηγητές Γαλλικής, Αγγλικής και Γερμανικής γλώσσας),
στ) ΠΕ19/20 (καθηγητές Πληροφορικής).
Σε επόμενη φάση προγραμματίζεται η επιμόρφωση και των υπολοίπων κλάδων εκπαιδευτικών.
Τα επιμορφωτικά προγράμματα θα διεξαχθούν σε τρεις επιμορφωτικές περιόδους (κάθε επιμορφωτική περίοδος καλύπτει κατά προσέγγιση τη διάρκεια ενός σχολικού έτους), στο διάστημα 2009 – 2012. Θα υλοποιούνται σε ομάδες 10 έως 15 ατόμων και η διδασκαλία θα διαρκεί 96 ώρες, κατανεμημένες σε 6 ώρες κατά μέγιστο ανά εβδομάδα. Τα μαθήματα θα γίνονται εκτός σχολικού ωραρίου, ώστε να μην παρεμποδίζεται η κανονική λειτουργία των σχολείων. Τα επιμορφωτικά προγράμματα θα συμπληρώνονται με την εφαρμογή γνώσεων και δεξιοτήτων Β’ Επιπέδου μέσα στην σχολική τάξη από τους επιμορφούμενους, ως οργανικό κομμάτι της επιμορφωτικής διαδικασίας, με την υποστήριξη και καθοδήγηση των επιμορφωτών και των υποστηρικτικών δομών της Πράξης. Οι δύο πρώτοι μήνες των επιμορφωτικών προγραμμάτων θα διατίθενται αποκλειστικά επιμορφωτικές συνεδρίες στα ΚΣΕ (δύο 3ωρα ανά εβδομάδα), ενώ στη συνέχεια θα υπάρχουν ανάμεικτα διαστήματα επιμορφωτικών συνεδριών, εφαρμογής στην τάξη και άλλων υποστηρικτικών δράσεων για τους επιμορφούμενους. Οι λεπτομέρειες του τρόπου διεξαγωγής των επιμορφωτικών προγραμμάτων θα γνωστοποιηθούν εγκαίρως σε όλους τους εμπλεκόμενους, μέσω των Οδηγών Διαδικασιών της Πράξης.
1η Περίοδος Επιμόρφωσης - Χρονοδιάγραμμα
Η 1η Περίοδος Επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στα ΚΣΕ προβλέπεται να υλοποιηθεί στο διάστημα Οκτωβρίου 2009– Μαΐου 2010.
Δικαίωμα συμμετοχής έχουν οι μόνιμοι εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης των κλάδων ΠΕ02, ΠΕ03, ΠΕ04 και ΠΕ60/ΠΕ70. Κατά την 1η περίοδο επιμόρφωσης, προτεραιότητα θα δοθεί στη συμμετοχή των εκπαιδευτικών Γυμνασίων και ειδικότερα εκείνων που διδάσκουν στις τάξεις Α’ και Β’ Γυμνασίου, προκειμένου να συμβάλουν στην άμεση αξιοποίηση των υποδομών που θα αποκτήσουν σύντομα τα Ελληνικά Γυμνάσια και οι μαθητές στο πλαίσιο της Δράσης «Ψηφιακή Τάξη».
Σημειώνεται ότι η επιμόρφωση για τους κλάδους εκπαιδευτικών ΠΕ05, ΠΕ06, ΠΕ07 και ΠΕ19/20 θα διεξαχθεί σε επόμενες επιμορφωτικές περιόδους, οπότε και θα είναι διαθέσιμοι οι απαραίτητοι πόροι και υποδομές που θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο της παρούσας Πράξης (πχ. προγράμματα σπουδών, επιμορφωτικό υλικό, επιμορφωτές).
Προϋπόθεση συμμετοχής είναι οι εκπαιδευτικοί των ανωτέρω κλάδων (i) να έχουν πιστοποιηθεί επιτυχώς για τις γνώσεις και δεξιότητες Α΄ Επιπέδου στο πλαίσιο των Πράξεων «Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών στην Αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση» του μέτρου 1.2 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» (Γ’ ΚΠΣ) και «Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε βασικές δεξιότητες των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε) στην εκπαίδευση» του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. II ή (ii) να είναι ενταγμένοι στο μητρώο επιμορφωτών των ανωτέρω Πράξεων.
Προκειμένου να διευκολυνθούν οι εκπαιδευτικοί που δεν πληρούν την προϋπόθεση i συμμετοχής στην επιμόρφωση Β’ Επιπέδου (για τις επόμενες περιόδους), στο πλαίσιο της παρούσας Πράξης προβλέπονται επίσης διαδικασίες πιστοποίησης Α’ Επιπέδου.
Φορείς/ Πλαίσιο υλοποίησης
Την ευθύνη για την υλοποίηση της Πράξης έχει σύμπραξη φορέων αποτελούμενη από:
· τον Οργανισμό Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών (Ο.ΕΠ.ΕΚ.), ως δικαιούχο και
· το Ερευνητικό Ακαδημαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών (ΕΑ.ΙΤΥ) και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ), ως συμπράττοντες επιστημονικούς φορείς.
Η Πράξη υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» που χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ (2007-2013).
Για τις ανάγκες της νέας Πράξης θα αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα και οι δομές παλαιότερων Πράξεων επιμόρφωσης.
Πιο συγκεκριμένα, τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών της επιμόρφωσης θα βασιστούν στα αντίστοιχα Α.Π.Σ. της Πράξης «Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διδακτική διαδικασία» του Μέτρου 2.1 του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, με ενδεχόμενες τροποποιήσεις ή συμπληρώσεις όπου αυτό κριθεί αναγκαίο για τις ανάγκες της νέας Πράξης. Επιπλέον, τα ακόλουθα Μητρώα: α) Μητρώο ΚΣΕ Α’ επιπέδου, β) Μητρώο ΚΣΕ Β’ Επιπέδου, γ) Μητρώο Επιμορφωτών Β’ Επιπέδου, δ) Μητρώο Κέντρων Πιστοποίησης (ΚεΠις), που έχει συγκροτήσει το ΥπΕΠΘ θα αξιοποιηθούν από τη σύμπραξη φορέων που υλοποιούν την παρούσα Πράξη και οι οποίοι με νεότερη πρόσκληση θα προβούν, όπου κρίνεται αναγκαίο, στον εμπλουτισμό και τη συμπλήρωση αυτών.
Στο πλαίσιο των προπαρασκευαστικών ενεργειών της Πράξης δημοσιεύθηκε Ανακοίνωση – Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος προς τα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης (Κ.Σ.Ε.) των υφισταμένων μητρώων Α’ και Β’ Επιπέδου, προκειμένου να υλοποιήσουν Προγράμματα Επιμόρφωσης Β’ Επιπέδου κατά την 1η περίοδο επιμόρφωσης. Η Ανακοίνωση – Πρόσκληση η οποία περιλαμβάνει τις λεπτομέρειες της διαδικασίας, δημοσιεύεται στον υποστηρικτικό κόμβο του έργου στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://b-epipedo2.cti.gr
Σύμφωνα με τον παρόντα προγραμματισμό ενεργειών της Πράξης, για την 1η περίοδο επιμόρφωσης προβλέπονται οι κάτωθι ενέργειες έως την έναρξη της επιμόρφωσης:
· Στο τελευταίο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου, ολοκλήρωση των διαδικασιών εκδήλωσης ενδιαφέροντος από τα Κ.Σ.Ε. και επιλογή (μέσα από διαδικασία κλήρωσης), ικανού αριθμού Κ.Σ.Ε. που θα υλοποιήσουν τον προβλεπόμενο αριθμό προγραμμάτων επιμόρφωσης ανά κλάδο και διεύθυνση εκπαίδευσης.
· Στο πρώτο δεκαήμερο Οκτωβρίου, υποβολή προγραμμάτων από Κ.Σ.Ε. που κληρώθηκαν να υλοποιήσουν προγράμματα κατά την 1η περίοδο επιμόρφωσης (ηλεκτρονικά, μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος του έργου)
· Στο δεύτερο δεκαήμερο Οκτωβρίου, έγκριση υποβληθέντων προγραμμάτων και η υποβολή αιτήσεων εκπαιδευτικών (ηλεκτρονικά, μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος του έργου) για συμμετοχή στα προγράμματα της 1ης περιόδου επιμόρφωσης.
· Στο τρίτο δεκαήμερο Οκτωβρίου, κλήρωση για την κατανομή των εκπαιδευτικών στα προγράμματα επιμόρφωσης, ανακοίνωση αποτελεσμάτων (ηλεκτρονικά, μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος του έργου).
Για άμεση ενημέρωση σχετικά με τις παραπάνω δράσεις και τις ακριβείς ημερομηνίες υποβολής αιτήσεων κλπ, καθώς και άλλες λεπτομέρειες σχετικά με τη διεξαγωγή των προγραμμάτων, οι ενδιαφερόμενοι (υποψήφιοι επιμορφούμενοι, εκπαιδευτικοί, επιμορφωτές Β’ Επιπέδου, Κ.Σ.Ε. κ.α) παρακαλούνται να επισκέπτονται τον υποστηρικτικό κόμβο του έργου «Πύλη Ενημέρωσης και Συνεργασίας Β’ Επιπέδου», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:
ώστε να παρακολουθούν τις ανακοινώσεις που δημοσιεύονται εκεί και να υποβάλλουν ερωτήματα στο ηλεκτρονικόhelp desk της Πράξης.
Παρασκευή 2 Οκτωβρίου 2009
Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2009
Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου 2009
Τετάρτη 9 Σεπτεμβρίου 2009
Έναρξη προγραμματισμένων συναντήσεων με τους Εκπαιδευτικούς
22-9 Στις 12 το μεσημέρι, 1ο, 2ο Γυμνάσιο Γαλατσίου (Στο 1ο Γυμνάσιο Γαλατσίου). Θέμα: "Διαχείριση προβλημάτων τάξης- αξιολόγηση μαθητών". Με άδεια από την Περιφέρεια.
25-9 Στις 12 το μεσημέρι, 3ο, 4ο Γυμνάσιο Γαλατσίου (Στο 3ο Γυμνάσιο Γαλατσίου). Θέμα: "Διαχείριση προβλημάτων τάξης- αξιολόγηση μαθητών". Με άδεια από την Περιφέρεια.
28-9 Στις 12 το μεσημέρι, 18ο, 49ο ΓΕΛ Αθηνών (Στο 18ο ΓΕΛ Αθηνών). Θέμα: "Διαχείριση προβλημάτων τάξης- αξιολόγηση μαθητών". Με άδεια από την Περιφέρεια.
30-9 Στις 12 το μεσημέρι, 40ό, 21ο ΓΕΛ Αθηνών (Στο 40ό ΓΕΛ Αθηνών). Θέμα: "Διαχείριση προβλημάτων τάξης- αξιολόγηση μαθητών". Με άδεια από την Περιφέρεια.
Δευτέρα 7 Σεπτεμβρίου 2009
Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου 2009
Παρασκευή 4 Σεπτεμβρίου 2009
Οδηγίες για τη διδασκαλία των μαθημάτων των ημερησίων και εσπερινών Γυμνασίων
Τρίτη 1 Σεπτεμβρίου 2009
Πέμπτη 27 Αυγούστου 2009
Τετάρτη 19 Αυγούστου 2009
Ξεκίνημα διδασκαλίας με τη χρήση Η.Υ.
| ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙA | Nα διατηρηθεί μέχρι ............. |
|
|
ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΤΜΗΜΑ Γ΄ | Βαθμός Ασφαλείας .......... Μαρούσι, 02/07/2009 Αριθ. Πρωτ.: 78310 /Γ2 Βαθ. Προτερ. ΕΞ. ΕΠΕΙΓΟΝ | |
Α Π Ο Φ Α Σ Η
Ανδρέα Παπανδρέου 37,
151 80 Μαρούσι
Πληροφορίες: Α.Βάρλα
Τηλέφωνο: 210-344.32.72
Fax: 210-344.33.90
ΘΕΜΑ: Α΄ φάση της πράξης «Ψηφιακή τάξη»
Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
Έχοντας υπόψη:
1. Τις διατάξεις του άρθρου 90 του Κώδικα Νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του Π.Δ. 63/2005 (ΦΕΚ 98/ τ. Α΄/22-4-2005).
2. Τις διατάξεις του Ν.1566/1985 (Φ.Ε.Κ.314/τ.Α΄/30-09-1985) «Δομή και λειτουργία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις».
3. Τις διατάξεις του Ν.3429/2005 (Φ.Ε.Κ.167/τ.Α΄/27-12-2005) «Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμοί (ΔΕΚΟ)»
4. Τις διατάξεις του Κ.Ν.2190/1920 «Περί Ανωνύμων Εταιρειών» και του Ν. 3604/2007 (Φ.Ε.Κ. 189/ τ. Α’/10-8-07) «Αναμόρφωση και Τροποποίηση του κωδικοποιημένου νόμου 2190/1920 «Περί Ανωνύμων Εταιρειών » και άλλες διατάξεις».
5. Τις διατάξεις του Π.Δ. 4/2009 (ΦΕΚ 2/τ. Α΄/ 08-01-09) «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρωτή Υπουργού και Υφυπουργών».
6. Τις διατάξεις του Π.Δ. 206/2007 (ΦΕΚ 232/τ.Α΄/19-09-07) «Διορισμός Υπουργών και Υφυπουργών».
7. Τις διατάξεις της Υ.Α. ΣΤ5/5557 (ΦΕΚ 68/τ.Β΄/ 21-01-09) για τον καθορισμό αρμοδιοτήτων Υφυπουργών του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
8. Τις διατάξεις του Ν. 3614/2007 «Διαχείριση, έλεγχος και εφαρμογή αναπτυξιακών παρεμβάσεων για την προγραμματική περίοδο 2007-2013» (ΦΕΚ 267/τ. Α΄/03-12-2007), και ειδικότερα το άρθρο 32 αυτού.
9. Τον υπ΄ αρίθμ. 1083/2006 Κανονισμό (EK) του Συμβουλίου, της 11ης Ιουλίου 2006, περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής και την κατάργηση του υπ΄ αρίθμ. 1260/1999 Κανονισμού (EK), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.
10. Τον υπ΄ αρίθμ. 1080/2006 Κανονισμό (EK) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2006, για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και για την κατάργηση του υπ΄ αρίθμ. 1783/19 Κανονισμού (ΕΚ).
11. Τον υπ΄ αρίθμ. 1828/2006 Κανονισμό (EK) της Επιτροπής, της 8ης Δεκεμβρίου 2006, για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με την εφαρμογή του υπ΄ αρίθμ. 1083/2006 Κανονισμού (EK), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.
12. Την Απόφαση ΕΕ με αριθμό Ε (2007) 5339/26-10-2007 που αφορά στην έγκριση του Ε.Π. «Ψηφιακή Σύγκλιση», όπως ισχύει.
13. Την υπ’ αρίθμ. 41637/ΔΙΟΕ 769 (ΦΕΚ 1502/τ. Β/8-12-2000), Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών (ΚΥΑ) «Σύσταση Ειδικής Γραμματείας για την Κοινωνία της Πληροφορίας και Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης του ΕΠ «ΚτΠ», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.
14. Την υπ΄ αρίθμ. 43079/ΕΥΣ5909/22-09-2008 Υπουργική Απόφαση, με την οποία εκχωρούνται στην ΕΥΔ ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση», αρμοδιότητες Ενδιάμεσου Φορέα Διαχείρισης.
15. Την υπ΄ αρίθμ. 17976/ΕΥΣ/1940/10-03-2009 Διατύπωση Σύμφωνης Γνώμης για το φάκελο μεγάλου Έργου με Τίτλο Ψηφιακή Τάξη του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών.
16. Την με αρ. πρωτ. ΕΥΔ Ψηφιακή Σύγκλιση 152.488/ΨΣ5661-Α1/10-04-2009 Αίτηση Μεγάλου Έργου – Επιβεβαίωσης Χρηματοδοτικής Ενίσχυσης βάσει των άρθρων 39 έως 41 του υπ΄ αρίθμ. 1083/2006 κανονισμού (EK) για το έργο «ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΑΞΗ».
17. Την υπ’ αρίθμ. 8491/ΕΓΔΕΚΟ 193 (ΦΕΚ 347/τ. Β΄/03-03-2008) Υπουργική Απόφαση «Σύσταση και έγκριση καταστατικού της Ανώνυμης Εταιρείας με την επωνυμία «ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ Α.Ε.».
Α π ο φ α σ ί ζ ο υ μ ε
Την υλοποίηση της α’ φάσης της πράξης «ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΑΞΗ» (που θα ενταχθεί και θα συγχρηματοδοτηθεί από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ψηφιακή Σύγκλιση) από την εταιρεία Ψηφιακές Ενισχύσεις Α.Ε. ως Δικαιούχο, σύμφωνα και με το άρθρο 32 του Ν.3614/2007. Η α’ φάση της πράξης αφορά στον εφοδιασμό με προσωπικούς φορητούς Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές, του συνόλου των μαθητών της Α’ τάξης Γυμνασίου του ακαδημαϊκού έτους 2009 – 2010 και των εκπαιδευτικών που θα διδάξουν με τη χρήση Η/Υ, ως πρώτο βήμα για την ενσωμάτωση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στην καθημερινότητα των μαθητών και των εκπαιδευτικών στην τάξη, τόσο εντός του σχολείου, ως εργαλείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όσο και στο σπίτι, ως συνέχεια της μαθησιακής διαδικασίας και της εξοικείωσής τους με τις νέες τεχνολογίες.
Η α’ φάση αποτελεί μέρος ενός συνόλου ενεργειών που θα υλοποιηθούν από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων με σκοπό την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, μέσα από τον εκσυγχρονισμό των αναλυτικών προγραμμάτων και την πλήρη αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Η α’ φάση του έργου «Ψηφιακή Τάξη» θα υλοποιηθεί από την εταιρεία Ψηφιακές Ενισχύσεις Α.Ε. σύμφωνα με σχετικό Οδηγό Υλοποίησης που θα εγκριθεί με ΚΥΑ των Υπουργών Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και Οικονομίας και Οικονομικών.
Η Απόφαση να δημοσιευτεί στην εφημερίδα της κυβερνήσεως.
O ΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΑΡΗΣ ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Πέμπτη 13 Αυγούστου 2009
Παρασκευή 7 Αυγούστου 2009
Η εισαγωγική επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών
| | Βαθμός Ασφαλείας: Να διατηρηθεί μέχρι: |
| ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΕΤΕΡΩΝ ΚΛΑΔΩΝ ΤΜΗΜΑ A΄ Αν. Παπανδρέου 37 151 80 ΜΑΡΟΥΣΙ Πληροφορίες: Ι. Διαμαντής Τηλέφωνο: 210- 3442066 FAX: 210- 3442069 | ΑΝΑΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟ ΟΡΘΟ ΜΑΡΟΥΣΙ , 06 - 08 - 2009 Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΡΗΣ ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ Mαρούσι, 06 - 08 - 2009 Αρ. Πρωτ. Βαθμός προτερ. 95892/Δ3 ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΟΙΝ.: 1. ΠΕΚ όλης της χώρας 2. Περιφερειακούς Δ/ντές Εκπαίδευσης |
ΘΕΜΑ: Πραγματοποίηση Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών
Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης Σχολικού Έτους 2009-10
Έχοντας υπόψη:
1. Τις διατάξεις των άρθρων 24,28 και 29 του Ν. 1566/1985 (ΦΕΚ 167 Α΄), του άρθρου 12 του Ν. 1824/1988 (ΦΕΚ 296 Α΄), του άρθρου 17 του Ν. 2009/1992 (ΦΕΚ 18 τ. Α΄), του άρθρου 22 παρ. 3 του Ν. 2362/1995 (ΦΕΚ 247 Α΄) και του Π.Δ. 250/1992 (ΦΕΚ 138 Α΄) όπως τροποποιήθηκε με τα Π.Δ. 101/1994 (ΦΕΚ 78 τ. Α΄/13.5.1994), 145/1997 (ΦΕΚ 127 τ. Α΄/26.6.1997) και 45/1999 (ΦΕΚ 46 τ. Α΄/11.3.1999), καθώς και του άρθρου 6 του ν. 2986/2002 (Α΄ 24).
2. Την αρίθμ. γνωμοδότηση (πράξη 7/17-6-2009) του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
3. Την αρίθμ. 20/23-06-2009 εισήγηση του οργανωτικού πλαισίου του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης σχολικού έτους 2009-2010 του Οργανισμού Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών (Ο.ΕΠ.ΕΚ.).
4. Το γεγονός ότι η προκαλούμενη δαπάνη από την παρούσα απόφαση καλύπτεται από τις πιστώσεις του Π.Δ.Ε. 2009 και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.).
Αποφασίζουμε
Την πραγματοποίηση του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης για το σχολικό έτος 2009-2010 ως εξής:
1. Υποχρέωση συμμετοχής:
α) Την Α' Φάση του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης παρακολουθούν υποχρεωτικά οι νεοδιόριστοι εκπαιδευτικοί όλων των κλάδων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που διορίστηκαν σε τακτικές θέσεις κατά τους διορισμούς του σχολικού έτους 2009-2010 καθώς και οι διορισθέντες κατά τα δύο προηγούμενα σχολικά έτη (2007-2008 και 2008-2009), οι οποίοι δεν έχουν παρακολουθήσει την Α' Φάση του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης.
β) Την Α' Φάση του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης παρακολουθούν υποχρεωτικά και οι εκπαιδευτικοί όλων των κλάδων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που προσλαμβάνονται ως αναπληρωτές κατά το σχολικό έτος 2009-2010 και δεν παρακολούθησαν το αντίστοιχο πρόγραμμα κατά το σχολικό έτος 2008-2009. Οι εκπ/κοί που παρακολούθησαν το αντίστοιχο πρόγραμμα κατά το σχολικό έτος 2008-2009 οφείλουν να καταθέσουν τη σχετική βεβαίωση παρακολούθησης στο ΠΕΚ στην ευθύνη του οποίου ανήκει η περιοχή τοποθέτησής τους.
γ) Οι εκπ/κοί των ιδιωτικών σχολείων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, που διορίζονται κατά το σχολικό έτους 2009-2010 μπορούν να παρακολουθήσουν την Α΄ Φάση του Προγράμματος Εισαγωγικής Επιμόρφωσης στο ΠΕΚ στην περιοχή ευθύνης του οποίου ανήκει το σχολείο που διορίζονται. Οι ανωτέρω εκπ/κοί για να ενταχθούν στο πρόγραμμα πρέπει να καταθέσουν σχετική αίτηση στο ΠΕΚ πριν από την έναρξη του προγράμματος. (Ν.2740/1999, Άρθρο 6 Παρ. 8)
2. Χρόνος υλοποίησης και διάρκεια της Α' Φάσης:
α) Η Α' Φάση του Προγράμματος για τους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς διαρκεί 60 ώρες αρχίζει στις 24 Αυγούστου του 2009 και ολοκληρώνεται στις 04 Σεπτεμβρίου του 2009. Για το χρονικό διάστημα υλοποίησης της Α' Φάσης του Προγράμματος, οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί απαλλάσσονται της υποχρέωσης παρουσίας στο σχολείο που τοποθετήθηκαν.
β) Η Α' Φάση του Προγράμματος για τους αναπληρωτές εκπαιδευτικούς διαρκεί 30 ώρες αρχίζει στις 07 Σεπτεμβρίου του 2009 και ολοκληρώνεται στις 11 Σεπτεμβρίου του 2009. Για το χρονικό διάστημα υλοποίησης της Α' Φάσης του Προγράμματος, οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί απαλλάσσονται της υποχρέωσης παρουσίας στο σχολείο που τοποθετήθηκαν.
Τα Π.Ε.Κ. υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν στον Οργανισμό Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών Ο.ΕΠ.ΕΚ. και στη Δ.Π.Ε.Κ. του ΥΠ.Ε.Π.Θ. τον προγραμματισμό τους πριν από την έναρξη υλοποίησης της Α' Φάσης.
3. Υλοποίηση της Α' Φάσης:
Το Πρόγραμμα της Α' Φάσης πραγματοποιείται είτε στην έδρα του Π.Ε.Κ. είτε σε άλλες πόλεις της περιοχής ευθύνης του, που ορίζονται με απόφαση του Συντονιστικού του Συμβουλίου, εφόσον αυτό διευκολύνει τη συμμετοχή των επιμορφουμένων στο Πρόγραμμα και τη δημιουργία τμημάτων.
Οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί παρακολουθούν το επιμορφωτικό πρόγραμμα της Α' Φάσης στο Π.Ε.Κ., στην περιοχή του οποίου ανήκει το σχολείο ή η εκπαιδευτική υπηρεσία που τοποθετήθηκαν. Αν ανήκουν στους διορισθέντες των δύο προηγούμενων σχολικών ετών παρακολουθούν το επιμορφωτικό πρόγραμμα στο Π.Ε.Κ., στην περιοχή του οποίου ανήκει το σχολείο ή η εκπαιδευτική υπηρεσία που υπηρετούν.
Χρέη συντονιστών στα εξακτινωμένα τμήματα σε νομούς εκτός της έδρας των Π.Ε.Κ θα εκτελούν οι Σχολικοί Σύμβουλοι των αντίστοιχων νομών που ορίζονται με απόφαση του Συντονιστικού Συμβουλίου του Π.Ε.Κ, μετά από αίτησή τους, με αναλογία ενός Συντονιστή ανά νομό, με εξαίρεση τους νομούς Κυκλάδων και Δωδεκανήσου όπου μπορεί να οριστούν μέχρι δύο Συντονιστές ανά νομό. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει ενδιαφερόμενος Σχολικός σύμβουλος τότε ορίζεται ως συντονιστής ένας Σχολικός σύμβουλος του νομού στον οποίο λειτουργεί το εξακτινωμένο τμήμα με απόφαση του Περιφερειακού Δ/ντή Εκπ/σης.
Το ωρολόγιο πρόγραμμα της Α' Φάσης διαμορφώνεται σε κάθε Π.Ε.Κ. από το Συντονιστικό του Συμβούλιο, το οποίο λαμβάνει υπόψη του τις ιδιαιτερότητες υλοποίησης της επιμορφωτικής πράξης στην περιοχή ευθύνης του. Τα ωρολόγια προγράμματα των Π.Ε.Κ. περιλαμβάνουν 6 επιμορφωτικές ώρες κάθε ημέρα. Οι διοικήσεις των Π.Ε.Κ. γνωστοποιούν σε επιμορφωτές και επιμορφούμενους το ωρολόγιο πρόγραμμα της Α΄ φάσης και το Οργανωτικό Πλαίσιο πραγματοποίησης του Προγράμματος. Οι διοικήσεις των Π.Ε.Κ. φροντίζουν για την ακριβή τήρηση του ωρολογίου προγράμματος και του Οργανωτικού Πλαισίου. Επίσης οι διοικήσεις των Π.Ε.Κ. ενημερώνουν και συντονίζουν με κάθε πρόσφορο μέσο τα μέλη της επιμορφωτικής ομάδας, ώστε να αποφεύγονται επικαλύψεις ή παραλείψεις στο περιεχόμενο του Επιμορφωτικού Προγράμματος.
4. Πλαίσιο Αναλυτικού Προγράμματος της Α' Φάσης:
Το Πρόγραμμα Επιμόρφωσης της Α' Φάσης περιλαμβάνει θέματα που έχουν σχέση με το σχολείο, την αγωγή, τη διδασκαλία και την εκπαιδευτική διαδικασία γενικότερα.
α) Θεματικά Πεδία Α΄ Φάσης για τους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς:
1ο Θεματικό Πεδίο (16 διδακτικές ώρες)
Ø Σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας (6 διδακτικές ώρες)
(ενεργός μάθηση, νέες διδακτικές προσεγγίσεις, εναλλακτικά περιβάλλοντα μάθησης,
Ψυχοπαιδαγωγικές θεωρίες κλπ.).
Ø Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο σύγχρονο σχολείο (2 διδακτικές ώρες)
(επαγγελματισμός, διά βίου μάθηση, διαχείριση σχέσεων και συνεργασία με την
εκπαιδευτική κοινότητα, με τους γονείς και τους κοινωνικούς εταίρους).
Ø Ευαισθητοποίηση για τη διαχείριση πολυμορφίας ιδιαιτεροτήτων του μαθητικού πληθυσμού (2 διδακτικές ώρες)
(πολιτισμικών, μαθησιακών, κοινωνικών - ψυχοκοινωνικών προβλημάτων παιδιών και
εφήβων - σχολική συμβουλευτική κ.λ.π.).
Ø Το σχολείο ως πολυδύναμο εκπαιδευτικό και πολιτισμικό κέντρο (2 διδακτικές..ώρες) (δημοκρατικός και ενεργός πολίτης, διαπολιτισμική εκπαίδευση, ολοήμερο σχολείο, κλπ.).
Ø Αρχές διοίκησης και οργάνωσης της εκπαίδευσης (4 διδακτικές ώρες)
(θεσμικό πλαίσιο, εκπαιδευτική δομή και ιεραρχία, σχολική μονάδα και πλαίσιο διοικητικής
λειτουργίας της, αρμοδιότητες και καθήκοντα κλπ.).
Για τους επιμορφούμενους εκπαιδευτικούς των μαθημάτων ειδικότητας της Τεχνικής-Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (Τ.Ε.Ε.) θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση:
στις ψυχοπαιδαγωγικές θεωρίες με στόχο την αντιμετώπιση προβλημάτων που έχουν σχέση με την Τ.Ε.Ε. (π.χ. σχολική αποτυχία) και
στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις σχολικές μονάδες της Τ.Ε.Ε. καθώς και την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση γενικότερα.
2ο Θεματικό Πεδίο (32 διδακτικές ώρες)
Ø Διδακτική των επιμέρους μαθημάτων κατά βαθμίδα εκπαίδευσης (6 διδακτικές..ώρες) (Α.Π.Σ.- Δ.Ε.Π.Π.Σ., νέα βιβλία, σκοποί και στόχοι των επιμέρους μαθημάτων, τρόποι υλοποίησης διδακτικών και μαθησιακών στόχων κ.λπ.).
Ø Δειγματικές διδασκαλίες σε επίπεδο εικονικής τάξης ή/και εργαστηρίων (20 διδακτικές ώρες)
Ø Χρήση των νέων τεχνολογιών κατά γνωστικό αντικείμενο (6 διδακτικές ώρες)
(αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών στην εποικοδόμηση της γνώσης, θεωρίες μάθησης και
υπολογιστές, χρήση του διαδικτύου και των πολυμέσων για τις ανάγκες της διδακτικής
πράξης, καινοτόμοι τρόποι διαδραστικής διδασκαλίας κ.λ.π.).
3ο Θεματικό Πεδίο (12 διδακτικές ώρες)
Η αξιολόγηση ως παιδαγωγική πράξη σε σχέση με:
Ø το..μαθητή.(4.διδακτικές.ώρες)
(μορφές, κριτήρια, τεχνικές κ.λπ.).
Ø το διδακτικό έργο (4 διδακτικές ώρες)
(αξιολόγηση μεθόδων διδασκαλίας και τρόποι εφαρμογής τους, αξιολόγηση παιδαγωγικών προσεγγίσεων, αυτοαξιολόγηση εκπαιδευτικού και μαθητή).
Ø το εκπαιδευτικό υλικό (2 διδακτικές ώρες)
(κριτήρια αξιολόγησης υλικού)
Ø το εκπαιδευτικό έργο ( 2 διδακτικές ώρες)
(σχολική μονάδα, συντελεστές εκπαίδευσης κ.λπ.)
β) Θεματικό Πεδία Α ' Φάσης για τους αναπληρωτές εκπαιδευτικούς:
Το επιμορφωτικό Πρόγραμμα της Α' Φάσης για τους αναπληρωτές εκπαιδευτικούς περιλαμβάνει το 1ο και 3ο θεματικό πεδίο, όπως περιγράφεται παραπάνω και επιπλέον δύο (2) επιμορφωτικές ώρες συζήτησης για θέματα που έχουν σχέση με την επιμορφωτική διαδικασία και τα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί στη διδακτική πράξη και στο χώρο εργασίας τους.
Το ωρολόγιο πρόγραμμα της Α' Φάσης για τους αναπληρωτές εκπαιδευτικούς θα περιλαμβάνει : τις δύο πρώτες ημέρες (6 ώρες ανά ημέρα) θεματικές ενότητες από το 1ο θεματικό πεδίο, την τρίτη και τέταρτη ημέρα (6 ώρες ανά ημέρα) τις θεματικές ενότητες του 3ου θεματικού πεδίου και την τελευταία ημέρα (6 ώρες) τη θεματική ενότητα «Αρχές διοίκησης και οργάνωσης της εκπαίδευσης» (4 ώρες) του 1ου θεματικού πεδίου και τις επιπλέον δύο (2) ώρες της συζήτησης.
4. Επιμορφωτές Α΄ Φάσης:
Στην Α΄ Φάση μπορούν να συμμετέχουν ως επιμορφωτές:
α) Μέλη ΔΕΠ των Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, στελέχη του Π.Ι. (Σύμβουλοι, Πάρεδροι) και Σχολικοί Σύμβουλοι.
β) Εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με αυξημένα προσόντα (με μεταπτυχιακούς τίτλους, με γνώση και εμπειρία σε συγκεκριμένα αντικείμενα-δράσεις), οι οποίοι εργάζονται σε δημόσια σχολεία ή σε εκπαιδευτικές υπηρεσίες του δημοσίου της περιοχής ευθύνης του Π.Ε.Κ.
γ) Ιδιώτες χωρίς δελτίο παροχής υπηρεσιών οι οποίοι διδάσκουν βάσει του Π.Δ. 407/80,
δ)Μέλη του Ειδικού και Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού των Πανεπιστημίων «Ε.Ε.ΔΙ.Π.» (Ν. 2817/2000)
ε) Συνταξιούχοι : Καθηγητές Πανεπιστημίου και ΤΕΙ, Σύμβουλοι ή Πάρεδροι του Π.Ι. και Σχολικοί Σύμβουλοι, οι οποίοι συνταξιοδοτήθηκαν εντός της τελευταίας πενταετίας.
Για την αντιμετώπιση ιδιαίτερων τοπικών επιμορφωτικών αναγκών, κατόπιν αιτιολογημένης απόφασης του Συντονιστικού Συμβουλίου του Π.Ε.Κ., μπορούν οι Διευθυντές και Υποδιευθυντές των Π.Ε.Κ. να συμμετέχουν ως επιμορφωτές μόνο στην περιοχή ευθύνης του οικείου Π.Ε.Κ..
Λόγω της ιδιομορφίας που παρουσιάζουν οι περιοχές ευθύνης των Π.Ε.Κ.: 1ο Αθήνας, 2ο Αθήνας, 3ο Αθήνας και Πειραιά, μπορεί να αξιοποιηθούν σ' αυτά τα Π.Ε.Κ. ως επιμορφωτές στην Α' Φάση εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με αυξημένα προσόντα οι οποίοι εργάζονται σε δημόσια σχολεία ή εκπαιδευτικές υπηρεσίες του δημοσίου που ανήκουν στα Ν.Δ. Αθηνών, Ν.Δ. Αν. Αττικής, Ν.Δ. Δυτ. Αττικής και Ν.Δ. Πειραιά. Για τους ίδιους, όπως προηγουμένως λόγους, μπορεί να αξιοποιηθούν στο 1ο και 2ο Π.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης ως επιμορφωτές στην Α' Φάση εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με αυξημένα προσόντα οι οποίοι εργάζονται σε δημόσια σχολεία ή εκπαιδευτικές υπηρεσίες του δημοσίου που ανήκουν στους Νομούς: Θεσσαλονίκης, Πιερίας, Ημαθίας, Πέλλας, Σερρών, Κιλκίς και Χαλκιδικής. Στο Π.Ε.Κ. Μυτιλήνης, λόγω των ιδιαίτερων δυσκολιών που παρουσιάζονται στην εξεύρεση προσοντούχων εκπαιδευτικών ως επιμορφωτών στη νησιωτική περιοχή ευθύνης του (Νομοί: Λέσβου, Χίου, Σάμου), μπορεί να αξιοποιηθούν ως επιμορφωτές στην Α' Φάση και εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με αυξημένα προσόντα οι οποίοι εργάζονται σε δημόσια σχολεία ή εκπαιδευτικές υπηρεσίες του δημοσίου που ανήκουν στα Ν.Δ.: Αθηνών, Αν. Αττικής και. Δυτ. Αττικής..
Τα Συντονιστικά Συμβούλια των Π.Ε.Κ. επιλέγουν τους επιμορφωτές της Α' Φάσης με βάση τα ουσιαστικά και τυπικά τους προσόντα και έπειτα από σχετική πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Το Συντονιστικό Συμβούλιο κάθε Π.Ε.Κ. οφείλει να αξιοποιήσει τους επιμορφωτές ανάλογα με το εξειδικευμένο αντικείμενο των σπουδών τους σε θέματα, τα οποία μπορούν να αναπτύξουν με πληρότητα.
Οι υποψήφιοι επιμορφωτές οφείλουν να καταθέσουν στο Π.Ε.Κ. έντυπο επιμορφωτικό υλικό (τουλάχιστον τριών σελίδων) που θα χορηγήσουν στους επιμορφούμενους. Επιπλέον οι εκπαιδευτικοί με αυξημένα προσόντα που θα επιλεγούν ως επιμορφωτές υποχρεούνται να προσκομίσουν στο Π.Ε.Κ. επικυρωμένα αντίγραφα τίτλων που πιστοποιούν τα αυξημένα προσόντα τους.
5. Δημιουργία Τμημάτων Α' Φάσης:
Τα τμήματα στην Α' Φάση λειτουργούν με μέγιστο αριθμό επιμορφουμένων 30 και ελάχιστο 20. Τμήματα ολιγομελή, λόγω της γεωγραφικής διασποράς των εκπαιδευτικών, μπορούν να λειτουργήσουν σε εξακτινωμένα κυρίως προγράμματα με ελάχιστο αριθμό μέχρι και 10 άτομα και σε εξαιρετικές περιπτώσεις μέχρι και 5 άτομα, με γνώμονα πάντα την εξυπηρέτηση των επιμορφουμένων και τη βέλτιστη παροχή επιμόρφωσης.
Ειδικότερα για τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν μαθήματα ειδικότητας στις σχολικές μονάδες της Τεχνικής-Επαγγελματικής Εκπαίδευσης είναι δυνατόν να λειτουργήσουν και ολιγομελή τμήματα των 10 ατόμων, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι διαφορετικές ανάγκες στη διδακτική μεθοδολογία των διαφόρων μαθημάτων ειδικότητας και, σε εξαιρετικές περιπτώσεις για εξακτινωμένα κυρίως προγράμματα, μέχρι και 5 ατόμων, με γνώμονα την εξυπηρέτηση των επιμορφουμένων και τη βέλτιστη παροχή επιμόρφωσης.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, όταν δεν συμπληρώνεται ο απαιτούμενος αριθμός ατόμων κατά ειδικότητα, οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί παρακολουθούν το πρόγραμμα σε συνδιδασκαλία με συγγενείς ειδικότητες ή άλλες. Τα γενικά κοινά θέματα ανά βαθμίδα εκπαίδευσης γίνονται σε συνδιδασκαλία ανεξάρτητα από ειδικότητα, όταν ο αριθμός των επιμορφουμένων είναι περιορισμένος.
Ειδικότερα τα θέματα της επιμορφωτικής διαδικασίας της Α' Φάσης των αναπληρωτών γίνονται ανά βαθμίδα εκπαίδευσης σε συνδιδασκαλία ανεξάρτητα από ειδικότητα.
6. Βεβαίωση παρακολούθησης:
α) Νεοδιόριστοι εκπαιδευτικοί:
Βεβαίωση παρακολούθησης της Α' Φάσης και ολοκλήρωσης του Επιμορφωτικού Προγράμματος χορηγείται μόνο στους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς που δεν υποχρεούνται (σύμφωνα με το Π.Δ. 45/99) να παρακολουθήσουν τις Β' και Γ΄ Φάσεις της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης, και εφόσον δεν έχουν υπερβεί το όριο των απουσιών, το οποίο ανέρχεται στο 20% των διδακτικών ωρών της Α' Φάσης του Προγράμματος.
β) Αναπληρωτές εκπαιδευτικοί:
Βεβαίωση παρακολούθησης της Α' Φάσης και ολοκλήρωσης του Επιμορφωτικού Προγράμματος χορηγείται μόνο στους αναπληρωτές εκπαιδευτικούς που δεν έχουν υπερβεί το όριο των απουσιών, το οποίο ανέρχεται στο 20% των διδακτικών ωρών της Α' Φάσης του Προγράμματος.
II. ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ Β΄ ΚΑΙ Γ' ΦΑΣΕΩΝ
1. Υποχρέωση συμμετοχής:
Στις Β' και Γ' Φάσεις συμμετέχουν οι νεοδιόριστοι εκπαιδευτικοί όλων των κλάδων της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, οι οποίοι κατά τη στιγμή του διορισμού τους έχουν διδακτική προϋπηρεσία σε σχολεία Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης λιγότερη από 8 μήνες και έχουν παρακολουθήσει την Α' Φάση της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης.
Όσοι εκπαιδευτικοί διορίστηκαν τα έτη 2007 και 2008 και έχουν παρακολουθήσει την Α' Φάση απαλλάσσονται από την παρακολούθηση των Β', Γ΄ Φάσεων μόνο στην περίπτωση που η συνολική υπηρεσία τους, πριν και μετά τον διορισμό τους, είναι τουλάχιστον 8 μηνών και αφορά άσκηση διδακτικού έργου σε σχολείο Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Δεν απαλλάσσονται από την παρακολούθηση των Β΄, Γ΄ Φάσεων εκπαιδευτικοί οι οποίοι, κατά το διάστημα της εν λόγω υπηρεσίας, είχαν άδεια κύησης ή ανατροφής παιδιού, αναρρωτική άδεια ή απόσπαση σε άλλη υπηρεσία πλην της σχολικής μονάδας.
Εκπαιδευτικοί που για διαφόρους λόγους δεν είχαν παρακολουθήσει την Α΄ Φάση της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης κατά το έτος διορισμού τους (2007 και 2008), παρακολούθησαν όμως το ανάλογο πρόγραμμα το 2008 και έχουν συμπληρώσει συνολική διδακτική υπηρεσία τουλάχιστον 8 μηνών, έστω και αν η προϋπηρεσία τους κατά τον διορισμό τους ήταν μικρότερης διάρκειας, απαλλάσσονται από την παρακολούθηση των Β', Γ Φάσεων.
2. Χρόνος υλοποίησης και διάρκεια των Β΄ και Γ΄ Φάσεων:
Οι Β' και Γ' Φάσεις του Προγράμματος για τους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς υλοποιούνται εντός της ίδιας χρονικής περιόδου και η υλοποίησή τους έχει ημερομηνία έναρξης 19-10-2009 και ημερομηνία λήξης 27-11-2009.
Ø Οι Β΄, Γ΄ Φάσεις της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης διαρκούν συνολικά 40 ώρες (35 ώρες για την Β΄ Φάση και 5 ώρες για την Γ΄ Φάση)
Ø Το ωρολόγιο πρόγραμμα διαμορφώνεται από το Συντονιστικό Συμβούλιο του Π.Ε.Κ.,
Ø Τα Π.E.K. γνωστοποιούν στον Ο.ΕΠ.ΕΚ. και στη Δ/νση Προσωπικού Ετέρων Κλάδων του ΥΠ.Ε.Π.Θ. τον προγραμματισμό τους τουλάχιστον επτά (7) ημέρες πριν από την έναρξη υλοποίησης της επιμορφωτικής διαδικασίας στην περιοχή ευθύνης τους.
3. Τόπος υλοποίησης των Β' και Γ΄ Φάσεων:
Η επιμορφωτική διαδικασία πραγματοποιείται είτε στην έδρα του Π.Ε.Κ. είτε σε άλλες πόλεις της περιοχής ευθύνης του, που ορίζονται με απόφαση του Συντονιστικού του Συμβουλίου, εφόσον αυτό διευκολύνει τη συμμετοχή των επιμορφουμένων στο Πρόγραμμα και τη δημιουργία τμημάτων.
Οι διοικήσεις των Π.Ε.Κ. γνωστοποιούν έγκαιρα, δηλαδή πριν από την έναρξη υλοποίησης της επιμορφωτική ς διαδικασίας σε επιμορφωτές και επιμορφουμένους το ωρολόγιο πρόγραμμα και φροντίζουν για την ακριβή τήρησή του. Επίσης, οι διοικήσεις των Π.E.K. ενημερώνουν και συντονίζουν τα μέλη της επιμορφωτικής ομάδας, ώστε να αποφεύγονται επαναλήψεις των εισηγήσεων της Α' φάσης ή επικαλύψεις, παραλείψεις στο περιεχόμενο του επιμορφωτικού προγράμματος.
Οι συντονιστές του προγράμματος στα εξακτινωμένα τμήματα θα οριστούν από τα Συντονιστικά Συμβούλια των Π.E.K. με τις ίδιες διαδικασίες και αναλογία που ισχύουν και στην Α' Φάση.
Οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί παρακολουθούν το επιμορφωτικό Πρόγραμμα των Β', Γ΄ Φάσεων στο Π.E.K., στην περιοχή του οποίου ανήκει το σχολείο ή η υπηρεσία που υπηρετούν.
4. Πλαίσιο Αναλυτικού Προγράμματος των Β' και Γ' Φάσεων:
Β΄ Φάση
α) Το περιεχόμενο του Προγράμματος της Β' Φάσης αφορά στην παρακολούθηση της διαδικασίας σχεδιασμού (5 ώρες) και υλοποίησης (30 ώρες) του διδακτικού έργου στα σχολεία και στοχεύει στη σύζευξη θεωρίας και διδακτικής πράξης.
Το Αναλυτικό Πρόγραμμα περιλαμβάνει δύο μέρη:
1ο Μέρος: Διαδικασία σχεδιασμού του διδακτικού έργου
Διατίθενται 5 ώρες επιμόρφωσης εκτός του ωραρίου λειτουργίας των σχολείων. Οι ώρες αυτές διατίθενται για την εκπόνηση σχεδίων μαθημάτων, την εξοικείωση με τρόπους προετοιμασίας του μαθήματος, τον προσδιορισμό των διδακτικών στόχων ανά μάθημα, τη διαμόρφωση και αξιοποίηση διδακτικών εργαλείων και φύλλων εργασίας, εργαστηρίων και αξιολόγησης.
Με τον τρόπο αυτό η επιμορφωτική παρέμβαση θα συναρτηθεί με εκείνη της Α' Φάσης της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης και θα αναδειχτεί η συνάφεια και η συμπληρωματικότητά τους.
2ο Μέρος: Δειγματικές διδασκαλίες σε πραγματικές σχολικές τάξεις
Δειγματικές διδασκαλίες, διάρκειας 30 ωρών (5 σχολικά εξάωρα), σε πραγματικές σχολικές τάξεις. Τις τρεις πρώτες ώρες κάθε εξαώρου οι επιμορφούμενοι παρακολουθούν διδασκαλίες που γίνονται σε δημόσια σχολεία από έμπειρους εκπαιδευτικούς διαφόρων ειδικοτήτων στις τάξεις των σχολείων που διδάσκουν και παρευρίσκονται οι Σχολικοί Σύμβουλοι αντίστοιχων ή συγγενών ειδικοτήτων, που έχουν αρμοδιότητα στην περιοχή ευθύνης του Π.Ε.Κ.. Σε περίπτωση που σε κάποια περιοχή εντός ευθύνης Π.Ε.Κ. συγκροτήθηκε επιμορφωτικό τμήμα, αλλά υπάρχει έλλειψη ή αντικειμενική αδυναμία προσφοράς έργου σε κάποιο σχολείο εκ μέρους έμπειρων εκπαιδευτικών συγκεκριμένης ειδικότητας αυτού του σχολείου, τις δειγματικές διδασκαλίες μπορεί να τις αναλάβει ο Διευθυντής του σχολείου με αντίστοιχη ειδικότητα ή εν ενεργεία Σχολικός Σύμβουλος αντίστοιχης ή συγγενούς ειδικότητας με αρμοδιότητα στην περιοχή ευθύνης του Π.Ε.Κ.. Τις υπόλοιπες τρεις ώρες οι επιμορφούμενοι μαζί με τους διδάσκοντες-επιμορφωτές και με Συντονιστές συζήτησης τους Σχολικούς Συμβούλους αντίστοιχης ή συγγενούς ειδικότητας συγκεντρώνονται με στόχο τη συζήτηση για τη μεθοδολογία και την εφαρμογή της κατά τη διδασκαλία καθώς και την αξιοποίηση της επιμορφωτική ς παρέμβασης.
Οι εν ενεργεία Σχολικοί Σύμβουλοι υποδεικνύουν εγγράφως στη Διεύθυνση του Π.Ε.Κ. τους διδάσκοντες-επιμορφωτές (έμπειρους εκπαιδευτικούς ή Διευθυντές σχολείων) που δέχονται να αναλάβουν τις δειγματικές διδασκαλίες, λαμβάνοντας υπόψη κατά προτεραιότητα τα ακόλουθα κριτήρια:
α. Την επιμόρφωση ή εξειδίκευσή τους σε θέματα διδακτικής και παιδαγωγικής.
β. Τη δραστηριοποίησή τους στην υλοποίηση καινοτόμων εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
γ. Τη διδασκαλία τους σε Πειραματικά Σχολεία ή σε σχολεία χαρακτηρισμένα ως πειραματικά (π.χ. Σχολεία Εφαρμογής Πειραματικών Προγραμμάτων Εκπαίδευσης).
Σε περίπτωση που δεν υπάρχει στην περιοχή ευθύνης του Π.E.K. εν ενεργεία Σχολικός Σύμβουλος αντίστοιχης ειδικότητας, τους διδάσκοντες-επιμορφωτές για τις δειγματικές διδασκαλίες του 2ου μέρους επιλέγει το Συντονιστικό Συμβούλιο του Π.Ε.Κ. μετά από συνεργασία μαζί τους.
Οι Διοικήσεις των Π.Ε.Κ. καλούνται να μεριμνήσουν, ώστε οι δειγματικές διδασκαλίες να αντιπροσωπεύουν κατά το δυνατόν όλα τα γνωστικά αντικείμενα και οι επιμορφούμενοι να παρακολουθήσουν διδασκαλίες της ειδικότητάς τους ή όσον το δυνατόν πλησιέστερης αυτής.
Τα δημόσια σχολεία στα οποία θα πραγματοποιηθούν οι δειγματικές διδασκαλίες ανήκουν στην περιοχή ευθύνης του Π.E.K. και καθορίζονται από τη Διεύθυνση του Π.E.K. σε συνεργασία με τους Σχολικούς Συμβούλους της περιοχής ευθύνης του.
Επισημαίνεται ότι για την πραγματοποίηση των ανωτέρω 30 ωρών επιμόρφωσης, που συναρτώνται με την παρακολούθηση πραγματικών διδασκαλιών σε σχολικό περιβάλλον, θεωρείται επιβεβλημένη η απουσία των νεοδιόριστων εκπαιδευτικών από την εργασία τους.
Αυτές οι δειγματικές διδασκαλίες πρέπει να γίνονται μετά την πραγματοποίηση των 5 ωρών του ανωτέρω 1ου μέρους.
Γ΄ Φάση
Στη Γ΄ Φάση (5 ώρες) παρουσιάζονται από τους επιμορφουμένους τα προβλήματα που συνάντησαν κατά την άσκηση του διδακτικού τους έργου στα σχολεία τους και αναδεικνύονται τα ζητήματα που σχετίζονται με το παιδαγωγικό τους έργο ή το ρόλο τους ως εκπαιδευτικών μέσα στη σχολική κοινότητα. Κατόπιν μελετώνται, με τη συνεργασία των επιμορφωτών, τρόποι αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης των ζητημάτων αυτών.
Αναλυτικότερα το περιεχόμενο διαμορφώνεται ως εξής:
Ø Παρουσίαση - Ανάλυση Προβλημάτων και Θεμάτων:
α) παιδαγωγικού χαρακτήρα
(διαχείριση σχολικής τάξης, μαθησιακές δυσκολίες, σχέσεις εκπαιδευτικών-μαθητών κ.ά.)
β) διαχείρισης πολυμορφίας ιδιαιτεροτήτων μαθητικού πληθυσμού
(πολιτισμικά, ψυχοκοινωνικά προβλήματα παιδιών και εφήβων, αξιοποίηση ιδιαίτερων δεξιοτήτων των μαθητών κ.ά.)
Ø Παρουσίαση - Ανάλυση Προβλημάτων και Θεμάτων εφαρμογής διδακτικών μεθόδων
Ø Παρουσίαση - Ανάλυση Προβλημάτων και Θεμάτων αξιολόγησης μαθητών και διδακτικού έργου
5. Επιμορφωτές των Β΄ και Γ΄ Φάσεων:
Β΄ Φάση
1ο Μέρος:
Επιμορφωτές στο 1ο μέρος είναι: ι) Εν ενεργεία Σχολικοί Σύμβουλοι, αντίστοιχης ή συγγενούς ειδικότητας μ' αυτήν του τμήματος, οι οποίοι έχουν αρμοδιότητα στην περιοχή ευθύνης του Π.Ε.Κ. ιι) Εκπαιδευτικοί, αντίστοιχης ή συγγενούς ειδικότητας μ' αυτήν του τμήματος, οι οποίοι διδάσκουν σε δημόσια σχολεία της περιοχής ευθύνης του Π.Ε.Κ. και έχουν αυξημένα προσόντα, γνώση και εμπειρία στις διαδικασίες σχεδιασμού του διδακτικού έργου. Σε περιπτώσεις που υπάρχει έλλειψη ή αντικειμενική αδυναμία προσφοράς έργου μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως επιμορφωτές και Συνταξιούχοι Σχολικοί Σύμβουλοι, αντίστοιχης ή συγγενούς ειδικότητας μ' αυτήν του τμήματος, οι οποίοι συνταξιοδοτήθηκαν εντός της τελευταίας πενταετίας.
Τα μέλη της Διοίκησης του Π.Ε.Κ. που είναι Σχολικοί Σύμβουλοι μετά από αιτιολογημένη απόφαση του Συντονιστικού Συμβουλίου του κάθε Π.Ε.Κ. μπορεί να συμμετέχουν ως επιμορφωτές στην περιοχή ευθύνης του οικείου Π.Ε.Κ. σε τμήματα αντίστοιχης ή συγγενούς ειδικότητας μ' αυτήν του τμήματος.
Οι επιμορφωτές επιλέγονται με βάση τα ουσιαστικά και τυπικά τους προσόντα και έπειτα από σχετική πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος.
2ο Μέρος:
Επιμορφωτές στο 2ο μέρος είναι: α) Στις δειγματικές διδασκαλίες: ι) Έμπειροι εκπαιδευτικοί των σχολείων στα οποία πραγματοποιούνται οι δειγματικές διδασκαλίες και ανήκουν στην περιοχή ευθύνης του Π.Ε.Κ.. ιι) Διευθυντές δημόσιων σχολείων στα οποία πραγματοποιούνται οι δειγματικές διδασκαλίες. ιιι) Εν ενεργεία Σχολικοί Σύμβουλοι που έχουν αρμοδιότητα στην περιοχή ευθύνης του Π.Ε.Κ. και με ειδικότητα αντίστοιχη αυτής του τμήματος ή και συγγενούς ειδικότητας αν πρόκειται για τμήμα ειδικοτήτων της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπ/σης.
Τα μέλη της Διοίκησης του Π.E.K. που είναι Σχολικοί Σύμβουλοι μπορεί να συμμετάσχουν ως επιμορφωτές-διδάσκοντες στις δειγματικές διδασκαλίες στην περιοχή ευθύνης του οικείου Π.E.K. σε τμήματα αντίστοιχης ειδικότητας ή και συγγενούς ειδικότητας αν πρόκειται για τμήμα ειδικοτήτων της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπ/σης.
β) Στην επιμορφωτική συζήτηση που ακολουθεί : ι) Οι έμπειροι εκπαιδευτικοί ή οι Διευθυντές σχολείων που θα χρησιμοποιηθούν ως διδάσκοντες στις προηγούμενες δειγματικές διδασκαλίες και για τόσες ώρες όσες και οι ώρες που θα διδάξουν σ' αυτές. ιι) Ως Συντονιστές συζήτησης οι εν ενεργεία Σχολικοί Σύμβουλοι που έχουν αρμοδιότητα στην περιοχή ευθύνης του Π.E.K. με ειδικότητα αντίστοιχη ή συγγενή μ' αυτήν του επιμορφωτικού τμήματος. ιιι) Σε περιπτώσεις που υπάρχει έλλειψη ή αντικειμενική αδυναμία προσφοράς έργου σε ορισμένες περιοχές μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως Συντονιστές συζήτησης και Συνταξιούχοι Σχολικοί Σύμβουλοι που συνταξιοδοτήθηκαν εντός της τελευταίας πενταετίας με ειδικότητα αντίστοιχη ή συγγενή με αυτήν των επιμορφουμένων του τμήματος.
Τα μέλη της Διοίκησης του Π.Ε.Κ. που είναι Σχολικοί Σύμβουλοι μπορεί να συμμετάσχουν ως Συντονιστές συζήτησης στην περιοχή ευθύνης του οικείου Π.Ε.Κ. σε τμήματα αντίστοιχης ειδικότητας ή και συγγενούς ειδικότητας.
Αν υπάρχει έλλειψη ή αντικειμενική αδυναμία Σχολικών Συμβούλων ώστε να παραβρεθούν ως Συντονιστές συζήτησης, την επιμορφωτική συζήτηση θα διευθύνει μόνος του ο εκπαιδευτικός που παρουσίασε την αντίστοιχη δειγματική διδασκαλία.
Επισημαίνεται ότι:
Οι διδάσκοντες - επιμορφωτές των δειγματικών διδασκαλιών σε επίπεδο πραγματικής τάξης θα αμειφθούν για τις ώρες που θα διδάξουν, καθώς και για τις ώρες (αντίστοιχες των ωρών διδασκαλίας τους) που θα συμμετάσχουν στη συζήτηση που θα ακολουθήσει.
Οι Σχολικοί Σύμβουλοι θα αμειφθούν ι) για τις ώρες που θα αξιοποιηθούν ως επιμορφωτές στο 1ο μέρος, ιι) για τις ώρες που θα διδάξουν στις δειγματικές διδασκαλίες του 2ου μέρους (αφορά μόνο τους εν ενεργεία Σχολικούς Συμβούλους) και ιιι) για τις ώρες που θα συμμετάσχουν στο 2ο μέρος ως Συντονιστές στη σχετική συζήτηση που ακολουθεί.
Γ΄ Φάση
Επιμορφωτές στη Γ΄ Φάση είναι: Όσοι αναφέρονται στους επιμορφωτές του 1ου μέρους της Β' Φάσης με την επισήμανση ότι για Δ/ντές ή Υποδ/ντές των Π.E.K., απαιτείται αιτιολογημένη απόφαση του Συντονιστικού Συμβουλίου του κάθε Π.Ε.Κ..
Τα Συντονιστικά Συμβούλια των Π.E.K. επιλέγουν τους επιμορφωτές με βάση τα ουσιαστικά και τυπικά τους προσόντα και έπειτα από σχετική πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Το Συντονιστικό Συμβούλιο κάθε Π.Ε.Κ. οφείλει να αξιοποιήσει τους επιμορφωτές ανάλογα με το εξειδικευμένο αντικείμενο των σπουδών τους σε θέματα, τα οποία μπορούν να αναπτύξουν με πληρότητα.
Οι επιμορφωτές του 1ου μέρους της Β Φάσης οφείλουν να καταθέσουν στο Π.E.K. έντυπο επιμορφωτικό υλικό (τουλάχιστον τριών σελίδων) που θα χορηγήσουν στους επιμορφούμενους στο 1ο ή 3ο μέρος της επιμορφωτικής διαδικασίας.
Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί με αυξημένα προσόντα, οι οποίοι θα επιλεγούν ως επιμορφωτές, υποχρεούνται να προσκομίσουν στο Π.E.K. επικυρωμένα αντίγραφα τίτλων που πιστοποιούν τα αυξημένα προσόντα τους.
6. Δημιουργία τμημάτων Β΄ και Γ΄ Φάσεων:
Τα τμήματα που δημιουργούνται για το 1ο μέρος της Β΄ Φάσης καθώς και στη Γ΄ Φάση λειτουργούν με μέγιστο αριθμό επιμορφούμενων 30 και ελάχιστο 20. Τμήματα ολιγομελή, λόγω της γεωγραφικής διασποράς των εκπαιδευτικών, μπορούν να λειτουργήσουν, για εξακτινωμένα κυρίως προγράμματα, μέχρι και 10 ατόμων και σε εξαιρετικές περιπτώσεις μέχρι και 5 ατόμων, με γνώμονα την εξυπηρέτηση των επιμορφουμένων και τη βέλτιστη παροχή επιμόρφωσης.
Ειδικότερα για τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν μαθήματα ειδικότητας στις σχολικές μονάδες της Τεχνικής-Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (Τ.Ε.Ε.), είναι δυνατόν να λειτουργήσουν και ολιγομελή τμήματα των 10 ατόμων, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι διαφορετικές ανάγκες στη διδακτική μεθοδολογία των διαφόρων μαθημάτων ειδικότητας και, σε εξαιρετικές περιπτώσεις για εξακτινωμένα κυρίως προγράμματα, μέχρι και 5 ατόμων, με γνώμονα την εξυπηρέτηση των επιμορφουμένων και τη βέλτιστη παροχή επιμόρφωσης.
Τα τμήματα που δημιουργούνται για το 2ο μέρος της Β΄ Φάσης (30 ώρες διδασκαλίες σε πραγματική τάξη) λειτουργούν με 10 ως 15 επιμορφούμενους. Σε εξακτινωμένα κυρίως προγράμματα, όπου δεν είναι δυνατή μια τέτοια συγκρότηση τμημάτων, μπορεί να λειτουργήσουν τμήματα με 5 ως 10 επιμορφούμενους.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, όταν δε συμπληρώνεται ο απαιτούμενος αριθμός ατόμων κατά ειδικότητα, οι επιμορφούμενοι παρακολουθούν το πρόγραμμα σε συνδιδασκαλία με συγγενείς ειδικότητες ή άλλες.
7. Βεβαίωση παρακολούθησης/ολοκλήρωσης του Προγράμματος:
Στους επιμορφούμενους χορηγείται βεβαίωση παρακολούθησης και ολοκλήρωσης του Προγράμματος, εφόσον δεν έχουν υπερβεί το όριο των απουσιών, το οποίο ανέρχεται στο 20% του συνόλου των 100 επιμορφωτικών ωρών όλου του Προγράμματος.
ΙΙΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Η επιμορφωτική διαδικασία θα αξιολογηθεί με συγκεκριμένα εργαλεία που ανταποκρίνονται σε σύγχρονες και αξιόπιστες μεθόδους αξιολόγησης.
Θα πραγματοποιηθούν 2 είδη αξιολόγησης
I. Εξωτερική Αξιολόγηση από θα πραγματοποιηθεί από εξωτερικό ανάδοχο η επιλογή του οποίου θα γίνει μετά από σχετικό διαγωνισμό που θα διενεργήσει ο Ο.ΕΠ.ΕΚ. .
II. Εσωτερική Αξιολόγηση
1. Αξιολόγηση του διδακτικού έργου.
Πραγματοποιείται από εμπειρογνώμονες (συμβούλους και παρέδρους του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου οι οποίοι ορίζονται με απόφαση του Δ.Σ. του Ο.ΕΠ.ΕΚ.). Στους εμπειρογνώμονες παρέχεται η δυνατότητα επισκέψεων στα Π.Ε.Κ. για την παρακολούθηση εισηγήσεων ή και δειγματικών διδασκαλιών με σκοπό να συγκεντρώσουν όσα στοιχεία κρίνουν απαραίτητα για την υποβολή αναλυτικής έκθεσης.
2. Αξιολόγηση του οργανωτικού μέρους του προγράμματος.
Στα στελέχη του Ο.ΕΠ.ΕΚ. (συμμετέχοντες στις ομάδες έργου του Προγράμματος της Εισαγωγικής Επιμόρφωσης) που έχουν ορισθεί για την παρακολούθηση του έργου παρέχεται η δυνατότητα επισκέψεων στα Π.Ε.Κ. με σκοπό να διαπιστωθούν τα τυχόν προβλήματα και οι ανάγκες των συμμετεχόντων που σχετίζονται με την οργάνωση και την εφαρμογή του προγράμματος της εισαγωγικής επιμόρφωσης.
Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΑΡΗΣ ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Εσωτερική Διανομή
1. Γραφείο Υπουργού
2. Γραφείο Γ. Γραμματέα
3. Δ/νση Προσωπικού Ετέρων Κλάδων
4. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
Τμήμα Αξιολόγησης και
Επιμόρφωσης
5. Ο.ΕΠ.ΕΚ.